Denne teksten er basert på den digitale versjonen som ble skannet,
OCR-lest, korrekturlest og SGML-tagget av Dokumentasjonsprosjektet ved
Universitetet i Oslo i 1991-1997.

Teksten er generert automatisk fra SGML-versjonen og det meste av
markupen er fjernet. For en formattert versjon av teksten,
og for opplysninger om hvilke utgaver teksten er basert på,
gå til http://www.dokpro.uio.no/litteratur/

Ved videre bruk av våre tekster, ber vi om at disse opplysningene
presenteres sammen med teksten.

Spørsmål og kommentarer kan sendes til: dokpro@dokpro.uio.no

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 

I.

Eg hadde levt som den burtkomne
Sonen og var som han komen
i Naud; men daa eg som han søkte
heim att, var Faderen burte.

Eg gjekk til Prestarne og sagde:
"kjære, finne meg att Faderen! for eg
hev sett til mi Kraft og mi Von og
alt mitt Liv og maa døy; og han er
den einaste som kann hjelpa meg."

Og dei song sine Songar og mana
med Bøner og sterke Ord. Men
Faderen saag eg ikkje.

Eg gjekk til dei vise og sagde:
"kjære, finne meg att Faderen! for
eg hev spillt mitt Liv og er i Naud,

SIDE: 2

og er aaleine og rædd, og sjuk; og
han er den einaste som kann hjelpa
meg."

Og dei røynde sin Visdom og
sine Sjaa-glas, og rekna seg gjenom
Himlar og Heimar og ransaka Stjernetaakur
og Avgrunnar; men dei sagde:
"Faderen er burte, og me finn han
ikkje."

Og ein av dei eldste sagde til
meg: "Er du og ein av deim, som leitar
etter Faderen? Eg skal segja deg
ein Ting. Den som leitar finn, men
ikkje det han leitar etter.

Faderen er den, som Baani skapte
i sitt Bilæte; og dei gjorde han stor,
og sette han upp for seg til ei Trøyst
og ei Hjelp; for dei var smaae og
kunde ikkje vera faderlause.

Men naar dei vert større, og er
ufornøgde med Heimsstelle, og ikkje
fær Hjelp naar dei bed, og ikkje Svar
naar dei spør, daa gjeng dei paa Leit
etter Faderen og finn seg sjølve."

SIDE: 3

Eg gjekk til dei som ser Synir
og hev Draumar og manar Aander og
granskar dulde Ting; og eg sagde:
"Kann De visa mig Faderen?"

Men dei viste meg Skuggar. Og
Skuggarne svara paa det som eg ikkje
spurde um.

Daa vart eg leid og leitte ikkje
lenger.

II.

Men daa eg var aaleine i det
framande Lande, og alt tok til aa illtrivast,
hadde svikta og Hugen vart uroleg og Dauden
banka paa, tenkte eg: um Faderen
er burte, vil eg sjaa att Barneheimen.
Eg vil finna mine eigne; og dei vil
høyra paa meg og tilgjeva meg. Og
hjaa dei vil eg finna ei Livd. og der,
hjaa mine eigne, vil eg døy, og samlast
til mine Fedrar.

Eg gjorde i Pengar det eg enno
aatte og drog heim. Men daa eg

SIDE: 4

kom fram var Heimen seld og Ætti
spreidd; og Bror min sat som ein
Farre paa ei Heid, og dei sagde han
var galen. For han hadde selt alt det
han aatte og gjeve det til dei fatige.

Daa saag eg at eg var aaleine;
og eg hadde ein vond Dag.

Eg gjekk til Bror min og sagde
han mi Meining; so leigde eg meg
inn hjaa ein framand Mann, til aa bu
der. For no vilde eg ikkje flakka
lenger.

Og eg sagde med meg sjølv: her
vil eg døy.

Eg hev vandra gjenom Live. Eg
hev vorte gamall men ikkje vis; eg
var rik men hev vorte arm, og no er
eg heimkomen men ikke heime. Men
endaa vinn eg heim. Det er berre den
siste Kneiken att; og dette tronge
Rome skal vera min Inngang til Kvila.

Angest kjøver meg, og Sjukdom
brenn i mitt Blod; og Hjarta verkjer
og vrid seg. Men sin Lagnad maa

SIDE: 5

Mann bera til Rygg brest. Eg vil
lida og tenkja, at di verre det er, di
snarare det gjeng. Og er eg aaleine,
skal mine Tankar halda meg Lag; og
er Folke mitt burte, hev eg Minni att;
og med Voggevisur vil eg svæva min
Hugverk. Og alt det eg hadde av
Live, det gode og det vonde og alle
Umskifte, vil eg hugsa fram att og
tenkja igjenom, og sjaa, um eg finn
Lærdom og Lov og Samanheng. Men
paa stille Dagar, naar Soli er varm,
sit eg ved Gravi til Far og Mor; og
til dei segjer eg alt det eg leid og
lid, og skriftar mi Synd og trur at
dei tilgjev. Og det vil synast meg
visst, at kor gale ein fór og kor saart
ein sveid, so er Live altid betre freista
enn ufreista.

Og eg tenkte meg um og sagde:
Kva vil eg med Faderen? Eg hev
aldri kjent Faderen.

Eg trudde paa Gud og var rædd;
for Gud var faarleg. Han gjætte meg

SIDE: 6

med Augo av Eld, og han saag alt,
og alt var vondt; og alt vondt kveikte
hans Harm; og Herrens Dag skulde
koma som ein Tjuv um Notti. Og
alltid naar eg vilde vera glad maatte
eg gløyma Gud.

Fred med Faderen og med Domaren,
og Fred yvi all hans Harm og Eld!
Han søv, og me skal ikkje vekkja
den Dom-snare.

Rolegt, du Hjarta der inne! vrid
deg ikkje so. Det verste er att; men
det lengste er yvi-stridt. Og Faderen
er burte; men naar Dagen lid til Kvelds
gjeng eg heim til Mor, til mi rette
Mor, heim til Naturen.

III.

Men so tenkte eg og sukka i vakne
Næter, naar Verken var vond og
Hugen saar:

SIDE: 7

Eg priser deg, Frelsar,
du mi visse Von,
du som var og som er
og aldri kjem burt,
og alltid hev eit Rom
aat alle som kjem,
og tek imot oss som me er,
utan Vilkaar eller Krav;
du som ikkje sviktar,
som kjem naar det gjeld,
ikkje med Fakter elder Ord,
men med Hjelp,
med Hjelp som hjelper,
og med Lækjedom som lækjer,
og tagall og høg
legg di trufaste Hand
svalt yvi den saare Barm,
og døyver all Verk,
og sløkkjer all Brand,
og lèt den lidande sovna so trygt,
og legg den trøytte til Kvile so godt,
at han aldri meir tarv vakna.

SIDE: 8

Stilt gjeng du gjenom Verdi,
som ein Skugge,
som ein Sukk,
som ein Tanke um Fred,
som Kvelds-von paa ein Dag.
Du viser deg ikkje;
ingen hev set deg.
Du hev ikkje Prestar,
som kved deg Lovsongar
og ber deg Offer
og ropar Herre! Herre!
men naar du er imillom oss,
og Rædsla bleiknar ikring deg
og Aalvore myrknar,
for di me kjenner di Magt,
daa veit me kven du er
og skjelv
som for den høgste.

Men du er mild.
Du stryk med mjuk Hand
yvi Augo aat den som lid,
at han ikkje ser deg,
og ikkje veit sin Dom,

SIDE: 9

men dormar burt i Draum,
og syvjar av i Svevn,
og tek soleis av di visshøve Hand
det frelsande Slag
som endar Synd og Suter.

Ja, du er Gud.
Vaar Gud.
Gud for oss som lid
i vonlaus Naud.
Du er den som er Kjerleik.
Og Rettvise;
for du elskar alle likt.
Og dette er Frelsen,
at me kjenner deg,
og ikkje fæler,
men trur deg.

For det er du, som er Faderen,
den gode og den milde.
Ei løynd Magt
slengde oss her inn
og fyllte oss med Voner
som ho riv ut or oss att,

SIDE: 10

ei for ei,
til Hjarta er hudlaust i oss,
og Vegen etter oss
ei lang Blodstrime.
Men du saag vaar Naud,
og du sagde med deg sjølv:
eg vil hjelpa desse hjelpelause
som lid og ikkje veit,
kva dei lid for.

Di priser eg deg,
du mi visse Von,
du som veit Raad,
naar alle stend raadlause;
ditt Namn trøyster meg
kvar kvidefull Stund,
og sæl vil eg helsa deg naar du kjem,
med Hjelp som hjelper
og med Lækjedom som lækjer,
og svæver meg inn
som eit sjukt Baan
og legg meg til Ro so trygt og godt,
at eg aldri meir tarv vakna.

SIDE: 11

IV.

Verdi er svikefull, men hev endaa
sin Mildhug.

Etter kvart som Vonerne brest
fyri oss, veks Minni til att etter oss;
og det gode me hadde og ikkje visste
um, vert uppspart aat oss til Niste og
Helsebot i vaar Alderdom.

Eg vankar um Dagen paa gamle
Vegar, og Minne vaknar ved kvar
Stein. Eg ser desse Haugarne der
Veslegut sprang ein Gong, og der
Ungsveinen drøymde sine fyrste heite
Draumar. Og smaka dei fyrste søte
og beiske Nippar av Livsens drykk.
Men det søte heng lengst i. Og det
som var beiskt hev søtna med Aari.
Ho den vesle Jaala, som fyrst gav meg
aa eta av Kunnskapstrêe paa godt og
vondt, naar ho livnar upp att for meg
no, er ho eit mildt Minne. Og all

SIDE: 12

min Barneangest gjeng meg gjenom
Hugen som ein døyvd og sorgfull
Song.

Eg søkjer ned i Sandarne, der
Have bryt; der gjeng den same Susen
med sin same djupe Tone. Men naar
Haustdagen er linn og Lufti blaa,
stavrar eg upp paa Haugen, det Varden
stend; daa ser eg ut yvi heile
denne vesle Heimen som ein Gong
var min; so vent kringar han seg um
den kvite Kyrkja. Og det er som eg
endaa var komen heim. Eg gløymer
tilmed min Harm yvi Bror min og
Farsgarden.

Ja her er stillt. Ingen Feber i
Lufti; inkje Staak elder Gòv av det
store Kappsprang. Det er eit anna
Aarhundrad her. Eg kjenner stundom
det eg ikkje hev visst um paa mange
Aar: det fell Ro paa meg; eg kviler.
Og eg drøymer um aa lura Dauden
endaa i nokre Aar. For me priser
Dauden, men me elskar Live.

SIDE: 13

Her er mi Sol og mi Luft; her
renn mine Bekkjer. Og uppe i denne
store Himmelen budde min Gud. Stundom
kjennest det som han maa bu
der enno. Og i Kyrkja bur han. Det
veit eg, naar eg ikkje serskilt hugsar
meg um.

Men inn i Kyrkja vaagar eg meg
ikkje. Eg veit, at kom eg der inn,
so kvarv han burt for meg.

V.

Heilag er den stille Bygd; alle
Vegar fører til Kyrkja.

Og Live samlar seg der og vert
vigt; og Helg og Høgtid legg seg ut
yvi Land og Leid fraa det kvite Altar
med Stakarne og det heilage Staupe.

Og Klokkune signar og syng, og
paa Jordi er Fred, og Soning for Sorg
og Synder.

SIDE: 14

Men uppe i Taarne, i Myrkre utanfyri,
der spøkjer det vonde; der heksar
Trollkjeringar med svart Kunst,
og Spinn Uraader, og lyser Ubøner,
og sender Vanhug og Vantrivnd ut
yvi dei, som ikkje stengde for Dører
og Tankar med Vigsle og Kross og
det heilage, sterke Fadervaar. Og
Midnettes Bil naar alt søv, stig or
vanstelte Graver Sjælene som ikkje
fekk Fred, og søkjer heim att til det
dei elska paa Jordi elder hata.

Himmelbru er Kyrkja, og Helgrind,
Porten millom der uppe og der nede
og her, det store Vegskìl og Vegamot.
Her lever det ukjende, Magterne, dei
høge og dei laage, dei som spinn Lagnaden
og raar for alt Liv. Og naar
Folke møter til Helg, so er det Helg.
Gud er tilstades sjølv, Faderen, Sonen
og Anden; men utanfor sit den vonde
og bit seg i Fingrarne; for no hev
han inga Magt. Og gjenom Ord som
Verdi ikkje forstend, klaarnar fram

SIDE: 15

for den barnslege Hug Livsens
truskyldige Meining.

Du gamle kvite Hus. Eg rømde
fraa deg som fraa alt, og er no framand
her som all Stad. Men det stend
Fred av deg. Og gjerne sit eg i
Hagen din, der Live søv og Gløymsla
held Vakt, og les paa Gravkrossarne
og tenkjer paa gamalt.

Og ser meg ut mitt eige vesle Rom.

VI.

Her kviler ho Mor. "Den som
bliver troe intil Enden skal blive Salig."

Ja du var tru til Enden. Aldri
levde du deg sjølv. Du tente i ditt
Tempel som var ditt Hus, utan Knurr
og utan Kav alle ditt Livs Dagar. Og
Sut og Saknad var di Løn. Og ingen
sagde deg Takk. Men dei som tok
di Teneste gløymde deg; ja dei som
skyldte deg Live gløymde deg. Stundom

SIDE: 16

saag du paa oss og undrast; og
i stille Næter grét du visst tidt. Men
du sagde ikkje noko, og arbeidde. No
er du sæl, for du kviler. Men me
som gløymde deg, minnest alt no. Og
søkjer i einslege Stunder Gravi og
held vaar Bøn her, framfor ditt stille
Minne.

Men Far Stakkar. Han hev ingen
Hovudstav. Og sjølve Gravaren veit
ikkje lenger kor han ligg. Han døydde
i Rædsle og Sjælesótt; og dei rettferdige
heldt Dom og sagde: han var
ikkje som ein av oss, at han skulde
minnast.

Men han er her. Eg kjenner han.
Det gjeng meg som ei Kjøling gjenom
Blode; eg er rædd men i Rædsla roleg:
han maa visa seg. Han maa kjenna
at eg er her, at eg ventar, at eg hev
noko aa segja han.

Ja gjev han kom, at eg kunde
segja han alt. Og segja han, at eg
skynar alt. For eg kjenner hans Angest;

SIDE: 17

den skjelv no i min eigen Barm.
Og eg veit, at den, som gjeng hans
Veg, han hev havt sitt Helvite fyriaat.

Farvel, Far. Kvil i Fred, framleides
og æveleg. Og tilgjev. For
no er eg sjuk og aaleine som du.

VII.

Eg hev set meg ut ei Kraa paa
Kyrkjegarden, attunder Pilegjerde, ein
Stad der det er Kveldsol og Livd for
Nordvesten. Og han Gunnar, Namnen
min, Gravaren, lovar at eg skal faa
liggja der.

Han er ein aldrande Mann; og han
lever millom dei daude og talar ikkje.
Men daa eg bad han um dette, saag
han paa meg og sagde eit Ord. "Du
er ein framtenkt Mann du," sagde han.
Eg svara: "det vert ikkje langt fram."

I solvarme Middagsstunder sit eg
i den Kraai, og det er som eg sat

SIDE: 18

paa mi Heimetropp. For me braakar
og balar og vil vinna Verdi, men er
til sist glade at me hev denne vesle
Flekken trygg.

Draumar, Voner, Elsk, Lyst, det
var Vette-ljos, som dansa for meg og
lokka meg lenger og lenger ut paa
den vide Myr. So slokna dei eitt
etter eitt. No sloknar eg sjølv, og ser,
at eg sjølv var ein Draum og ein
Lyktemann.

"Du er reint eismal du?" segjer
Gravaren; han røder stundom med
meg no.

"Som du paa Lag, Namne."

"Ikkje Baan helder?"

"Dei er kje mine lenger."

"Hm. Skal kje syta for det. So
mange Baan ein hev, so mange Pinnar
til Kista."

Han segjer meg si Sorg. Seks
Søner hadde han; alle fór dei fraa han.
So vart han huglaus og gav upp.
Garden gjekk i Banken; no sit han

SIDE: 19

der aaleine i Husmannshytta og lever
av aa grava ned Folk. Han kann
ikkje gløyma Sønerne sine dette.

Eg fortèl honom mitt.

"Eg hadde berre tvo, eg, og dei
var smaae. Det er ikkje sant at eg
misste dei; for eg hev aldri aatt dei.
Dei vaks upp i eit framandt Land og
tala eit framandt Maal. Ja det var
rart: aa hava Søner, som ikkje kunde
sitt Farsmaal. Kvar Gong dei opna
Munnen, høyrdest det for meg som
dei fornegta Far sin og Farsfolke og
alt mitt. Det er den tyngste Straff for
dei, som gjer seg heimlause paa Jordi."

"Men endaa saknar du Gutarne
dine."

"Endaa saknar eg Gutarne mine.
Det er Voni du veit. Naar ein ikkje
sjølv kom til aa leva, vil ein leva upp
att i Baani."

So sit me tvo Gamlingarne paa
Gravbakken og klager vaar Naud for
kvarandre, og finn som ei Trøyst i det.

SIDE: 20

VIII.

"Aa ja, Namne," sagde eg; "no kann
det snart vera paa Tidi, at du grev
meg og ned.

Eg turkar og visnar. Ikkje veks
eg sjølv, og ikkje veks noko etter meg.

Eg er som dei ville dyri. Hola
mi hev eg og inkje noko meir. Ingen
vil sakna meg. Eg høyrer ikkje til
under noko Tak, og eig ikkje Rom
i noko Hjarta.

Det eg aatte der ute vart teke
ifraa meg. Men det eg hadde her
heime hev forfarest. Eg var burte
og tok ikkje Vare paa det. Vind og
Væte hev øydt det; Skót og skavande
Tenner hev ete det upp. Folk hugsar
meg ikkje. Og min eigen Bror er ein
framand for meg.

Heimlaus gjorde eg meg, og heimlaus
vert eg verande. Det kjem attum

SIDE: 21

no, at eg rømde min Veg og ikkje
høyrde paa Bønerne hans Far og ikkje
tenkte paa Graaten hennar Mor; eg
var som ein av Sønerne dine, Gunnar.

Berre grav meg ned. Grav meg
djupt ned, Gunnar."

IX.

Ein Dag etter ei vond Nott tenkte
eg: um du likevel gjekk til Kyrkja.

Skulde du finna Faderen nokon
Stad maatte det vera der. Millom dei
andre høge Barndomsminne.

Eg gjekk til Kyrkja. Og eg fann
mine høge Barndomsminne. Og millom
dei min Barndoms Gud.

Men han var berre eit Minne. Han
levde ikkje. Han var ikkje lenger i
Ordi og i Teikni. Dei var fagre som
fyrr, men tome. Eg sagde med meg
sjølv: Gravøl held dei her yvi Faderen.

SIDE: 22

Og eg gjekk heim med mi siste
Von sløkkt.

Daa vakna det endaa ei Von. Eg
tenkte: no skal du gaa til Meisteren.

Eg tok fram Skrifterne og fann
Meisteren. Og eg sagde: kva skal
eg gjera, at eg kann vinna Live.

Han svara: hald Lovi. Men sidan
sagde han: tru.

Eg spurde: kven skal eg tru paa?
Han svara: ingen er god utan ein, det
er Gud. Men sidan sagde han: meg
skal du tru paa.

Eg spurde: er daa du Gud?

Han svara: Herren vaar Gud,
Herren er ein. Men sidan: Faderen
og eg er eitt; men sidan att: Faderen
er større enn eg; eg er berre den,
som han utsende.

Ofte tala han herlege Ord; og
stundom trudde eg, at eg saag Faderen.
Men so vart Faderen Domar.
Og rædd las eg um Kongen, som
gjorde Bryllaup for Son sin. Gjester

SIDE: 23

var bedne, men kom ikkje. Daa sende
Kongen Tenarar ut paa Gate og Torg
og let dei taka inn kven som helst;
for fullt skulde Huse vera. Og Huse
vart fullt. Men millom Gjesterne ser
Kongen ein, som ikkje er høgtidsklædd.
Og han sagde: høyr, Mann
min, korleis er du komen hit og er
ikkje høgtidsklædd? Men Mannen
tagde. Og han vart utkasta.

Eg lagde Boki fraa meg. Her er
tvo Gudar, sagde eg, og tvo Vegar
til Live; og tvo Meistrar: Rabbien
fraa Nasaret og ein Mystiker fraa her
eller der. Dette fær Munkarne slaast
um; hald du deg til det som du veit!

Og mi alra siste Von slokna.

X.

Faae fann eg att av gamle Kjenningar.
Dei fleste var farne, sùme or
Bygdi, andre or Heimen.

SIDE: 24

Sótter hadde herja Grenderne.
Lik hadde fare paa alle Vegar; Hus
og Ætter var døydde ut. Og dei som
etter var, gjekk og venta paa aa fara
same Ferdi. Dei flokka seg um Prestar
og Lærarar og song og bad og
budde seg til Daude og Dom. Glade
Gutar og harde Hausar som i gamle
Dagar saag eg ikkje. Alle sukka:
berre me kunde døy vèl.

Eg gjekk sjølv med Dauden i
Bringa; men endaa kunde eg harmast,
naar eg høyrde ungt Folk sutra so. Eg
sagde: De skulde helder tenkja paa
aa leva vèl. Og eg lét dei høyra mi
Meining um all Raadløysa og Armodsdomen
eg saag, og nekkte dei, fordi
dei gav seg yvi og lét Farsótti raa seg.

Daa saag dei paa meg fraa Sida
og sagde: "du er vel ikkje Bror hans
Paal i Kvernhusheidi for ingenting."

"Korleis daa?" sagde eg,

"Han tala og so høgt um aa leva
vèl. Men rett som det var fekk han

SIDE: 25

tids nok med aa agta sitt eige Liv.
Og sidan hev han funne det best aa
halda Munnen."

Og ein av dei eldre lagde til noko
som viste meg, at mine Ungdoms
Synder ikkje helder var gløymde.

Sidan held eg meg burte fraa
Bygdefolke. Men eg tenkte med meg:
"her er ein sjuk Mann i sitt rette Lag;
for her vil dei døy alle."

XI.

Men Bror min gav meg mykje aa
tenkja paa.

Han kom ein Dag fegen og fjaag
og baud seg til, at um eg vilde kjøpa
att Haave, Farsgarden vaar, so skulde
han vera Dreng hjaa meg og driva
Garden for meg. "For eg og lengtar
heim att," sagde han og smilte.

Eg saag paa han og svara: "det
skulde du ha tenkt paa fyrr." Og

SIDE: 26

han fekk endaa ein Gong høyra mi
Hjartans Meining.

"Det er ikkje for det," sagde
han; "eg kann godt sitja i Kvernhusheidi.
Men i Nott kom det for meg,
at naar du er send heim paa denne
Maaten, so maa det vera Meiningi, at
eg skal faa koma til Haave att. Og
naar eg fekk vera Dreng, var det
ingen Vaagnad i det."

Han lagde ut for meg, at det var
Tenar ein skulde vera; at ein aldri
var so fri som daa, at ein aldri kunde
gjera so mykje godt som daa, og kva
det no var alt. Løn vilde han ikkje
hava, men "Mat og Klæde og ein fast
Heim, og so mykje fritt som eg treng
til mitt Arbeid for Fanten min."

"Og til aa fara um aa halda Bønemøte
kanskje?"

Han svara: "eg held ikkje Møte
lenger."

"Nei det er sant. Kor kann det
ha seg, tru?"

SIDE: 27

"Du veit dette vonde som hende
meg. Daa fekk eg sjaa, at eg ikkje
var vaksen til aa vera Lærar for
andre.

Og so hev eg lært noko. Det er
ikkje me som skal tala for Folk.
Live vaart skal tala. Dei skal kje
høyra vaare fagre Ord; dei skal sjaa
vaare gode Gjerningar. Daa lærer
dei Takk og Tru og Glede."

Han lo. "Altid skal me ut og
preika for andre! Straks me hev lært
noko, so skal me upp paa Stolar og
Bord og forkynna det for andre! Men
naar dei andre hev lært det, gjer kje
dei det helder; for dei skal og ut og
forkynna det for andre. So vert det
Snakk alt. Nei; den som vil gjera
noko godt no, han skal halda sin
Munn og lata Gjerningar tala."

Eg saag paa Bror min; eg hadde
kje tenkt han hadde so mykje Vit.
Men eg sagde:

"Korleis talar dine Gjerningar um

SIDE: 28

deg? Sùme held deg for galen og
andre for det som verre er."

"Det hev eg nok fortent, Gunnar;
men det skal eg fortelja deg ein annan
Gong. I Dag vil eg berre vita um
du vil ha meg til Gardsdreng."

Eg hadde stor Hug til aa segja
ja, men torde ikkje. "Kva skal eg
kjøpa Gard etter," svara eg. "Ein
gamal krank Mann; og ingen Erving.
Ætti vaar er nok dømd, som han
Far sa."

Han tagna og gjekk.

Underleg er han. Og eg veit ikkje
kor langt han er sætande. Men han
kann stundom vera so lik han Far.

XII.

Haustkulden er komen og Regne
driv. So sit eg her innestengd; og
Dagarne vert lange.

SIDE: 29

Eg hev ikkje andre Bøker aa føra
lenger, og hev teke til og vil føra
Bok yvi mitt Liv. Men Sjukdomen
verstnar, og eg er so uroleg.

Morgon og Kveld spør det i meg:
kva ligg du her etter?

Du er kje meir heime her enn
annanstad, seier det. Kaldøygd glor
Barneheimen paa deg. Kva vil du
her? Den som ein Gong hev rømt,
finn aldrig heim att. Og lite hev du
her aa minnast, anna enn Faavit og
Synd. Reis og gøym deg av ein Stad,
der du aldri hev vore!"

Men eg knurrar og svarar: eg
vil ikkje.

Eg kjenner deg no, du Fredløyse,
som tyt og aldri tegjer, og som altid
lyg. Eg fylgde deg lengje. Eg flakka
og flutte fraa Stad til Stad. Men all
Stad var det like eins. All Stad vart
du leid deg.

Sist lokka du med Baneheimen.
Her skulde vera so godt. No er du

SIDE: 30

alt leid. Men no kjenner eg deg. Eg
lèt meg ikkje narra lenger.

Eg fær aldri Fred. Eg er sjølv
denne Uro som aldri stillnar. Lat meg
daa lida mi Uro her so godt som der.
So sparar eg Flytjingi.

Eg var ein Framand og ein Pilegrim
og hadde ingen verande Stad.
Aldri sette eg meg og sagde: her vil
eg sitja; aldri bygde eg og tenkte:
her vil eg bu. Eg var Son av ei Tid
som hev gløymt, kva Heim og Ro er.
Men er eg framand, so lat meg likso
godt vera framand heime.

XIII.

Men Dagarne er lange.

Ufør sit eg her og høyrer og ser,
at dei andre arbeider. Daa verkjer
Samvite og hev vondt. Eg er klar
men ikkje utlevd. Livskravi hev Tak
i meg enno. Eg kjenner dei som

SIDE: 31

Rykk i saar Tonn. Det er vondt aa
vera gamall fyre Tidi.

Eg røder med Bestefar der nede,
den gamle, som sit og hukrar frammed
Omnen og kryp atti Horn. Men
han er for gamall. Han segjer det
same uppatt kvar Gong. Tri-fire smaae
Kvardagsminne og fire-fem smaae
Kvardagssanningar er alt som er att
av hans Liv og hans Sjæl. Og han
glyrer paa meg med Horn-augo som
ikkje ser lenger.

Eg stengjer mi Dør og legg i
Omnen. Og sit med ei Bok yvi Kne
og lyder paa Vinden som fosser og
syg, og paa Regne som trafsar og
siler. For dette Regne er vaatare
enn anna Regn, og tyngre. Det er
som Verdi gav sig yvi i Graat. Og
Himmelen er stengd og svart som
Hugen hjaa ein daarleg.

Boki glid ned, og eg tek ho ikkje
upp att. Alt det dei skriv og tenkjer
ut er so skrint. Som Lyng um Haust

SIDE: 32

paa den magre Heid. Som Halm og
Hakk mot Live det grøne.

Eg vert sitjande og spinn Tankar
som Kingelen sin Vev. Men sjølv vert
eg hangande i Veven. So vaknar eg
av Hjarta mitt, som rykkjer og riv.
Daa tek eg Boki upp. Kann ho kje
vekkja Tankar, so hender det at ho
kann svæva dei.

Og eg sender ein Takk til dei som
skriv Bøker.

XIV.

Gjev eg hadde ein aa beda til um
Næterne.

For Notti er lang og myrk. Og
naar eg ligg her vaken og vrid meg
under framand Manns Tak, er eg rædd,
for eg er aaleine.

Og Sjukdomen brenn og Hjarta
skjelv. Og ute er det stengt, og

SIDE: 33

Vinden bryt, og Havskodde og Regndriv
piskar mot Glasi.

Men paa myrke Loft og under
morkne Golv gneg det med Tonn og
tassar med Labb; eg høyrer Sukking
og Brest og døyvd Smell, og kann kje
skilja klaart millom Draum og Sanning.

Men naar eg ligg slik aaleine; og
ingen vakjer, og Vanvit lurer, og
Hjarta i Bringa flaksar av Angest som
Fugl i Bur og vil ut, ut, men alt er
stengt,

daa sit det nede ved Sengjefoten
ein kvit Mann; og det stend Rædsle
av den kvite Mannen.

Eg veit kven det er, at det er min
Vén og mi Von. Men naar han kjem
meg so nære, geispar eg og vert stiv;
og Kaldsveiten slær ut og legg seg
yvi Hudi som Mygl.

SIDE: 34

XV.

Mange leitar no etter Gud; og
sùme skriv og fortel, at no hev dei
funne Gud. Eg les dette.

Men den eine kann ikkje hjelpa den
andre i denne Sak. Og det gjeng
for lett for dei. Og dei skriv for godt.
Og skriv. Me trur so lite paa Ord.
Og alt som blæs paa Lur hev me Uhug
til. Bror min hev Rett; Gjerningar
maa tala.

Men ikkje paa Gjerningar helder
trur me. Bror min hev gjort Gjerningar.
Men Folk gjeng og berre
undrast paa kva som under kann
liggja, og kva han med desse sine
Gjerningar vil naa. Live sitt maatte
den gjeva som me skulde tru; og
ikkje daa heller trudde me, so sant
det var Tanke um, at hans Offer
kunde koma i Bladi.

SIDE: 35

Live maatte han gjeva, men so,
at ingen visste det; ja han sjølv maatte
kje vita, at han gjorde noko framifraa.
I Løynd maatte han bløda, med Skjemt
paa Tunge og Smil um Munn; og
sitt Haar maatte han salva og sitt
Andlit maatte han tvaa, so ingen saag
at han blødde, men alle rengde Augo
etter Galningen og sagde: den som
kunde taka Verdi so lett.

Daa vilde me, naar alt ein Dag kom
upp, tru, at her var noko høgt i Verdi.

Bror min blés for mykje paa Lur.
Difor trur eg han ikkje.

XVI.

Føra Bok yvi mitt Liv skulde eg,
og finna Lærdom og Lov og Samanheng.

Men um det er Sjukdom elder
Alders Visdom: det meste kjem under
Tap. Og Resten under Debet. Og

SIDE: 36

lite Hugnad hev eg av Rekneskapen
min.

Alt ser annleis ut etterpaa. Det
som var mi Vinning i Verdi synest
no Faafengd. Og det som var mi
Trøyst og min Trøyskap, det rengjer
seg og er ikke Trøyskap.

Det er Trollskap, som grin til meg
og gjer Trut. Men det som eg mindre
brydde meg um, ja kasta fraa meg og
sagde: det er Faafengd og Gagnløyse
og lite Vit, det vil helder no synast
minneverdt.

Er det Domedag i meg? Maa eg
sitja her og døma meg sjølv? Strenge
Domar, gløym ikkje dei orsakande
Umstende!

Hardt var det aa leva paa Jordi.
Dei traakkar og trampar ned og knear
seg fram yvi Lik; og eit Steinhjarta
maa den hava, og Staalknokar, som
skal fri seg og halda seg ovanpaa.
Eg røynde det i vonde Aar. Og enno
hev eg Blodflekkar etter det paa Sjæli.

SIDE: 37

Eg var hard. Eg hadde vore i
Nedgangsskulen og herdt meg. Hjaa
Trollmennerne var eg, dei som reknar
ut Verdi og fær Jarn til aa fljota og
sigler med sjølvgjord Bør og talar tvers
yvi Have; deira Visdom lærde eg, og
eg vart hard. Men det var dyrt;
Sæla tok dei av meg for Visdomen
sin; og daa eg hadde lært Livslovi:
Magti raar, kom Gud burt for meg.
Og det slokna i meg og kolnad; og
Verdi vart som eit tomt Hus der ingen
bur. Men eg lo og kjende meg fri;
og sidan trampa eg ned ikring meg
som dei andre.

Og eg var hjaa Trollhekserne, dei
som kverver Syn og vender Hug, og
tryller Menn og syg Sjæli or dei i
blodige Næter. For i Hugen min
brann det av Uro og heit Lyst som
eit Helvite; og Verdi var tom, og eg
maatte røyna Live til Botnen og til
Bermen. Og alt det dei visste og
kunde av Ørske og Trollsæle lærde

SIDE: 38

dei meg. Det var dyrt. Det kosta
meg min Ungdom. Og daa eg gjekk
fraa dei, saag eg at dei var hole, og
at dei ikkje hadde Hjarta i seg. Sidan
var alle hole i Ryggen for mine Augo,
og der var ikkje Kjærleik og ikkje
Tru. Daa vart eg hard til Grunnen og
hjartelaus. Og eg let henne gaa som
eg hadde elska, ho den truskyldige,
som venta paa meg; og eg gifte meg
med Gull, og laante ut Gulle mitt for
Rentur, som - men eg veit den, som
tok endaa større Rentur og no sit i
Legislaturen. -

Men ho som hadde fylgt Gulle heldt
av meg; og som Aari gjekk, veikna
Trolldomen. Daa hadde ho lært av
meg. Og ho vart ei Trollheks som
dei andre og flaug fraa meg. Men
den som ho flaug burt med var min
siste Ven, den trulause som eg hatar
æveleg.

Daa kom det upp, at eg hadde
mjukna. Eg var ikkje Stein og ikkje

SIDE: 39

Staal. Sjuk vart eg, og ør, og misste
Svevnen, og gamalt vondt braut upp;
og hadde eg trampa andre fyrr, trampa
andre no meg; og snart laag eg nedbròten
og arm, og hadde ingen Ting
att for all mi Møde. Daa sagde eg:
sandeleg, det eg fyrr kasta fraa meg
var Live.

Men det ein kasta fraa seg finn
ein aldri att. Og liten Hugnad hev
eg av min Rekneskap.

XVII.

Furten er ikkje Bror min. Rett
som det er ser han her inn, og er
som det aldri skulde ha falle eit Ord
imillom oss.

Det skal vera Kristendom. Men
eg tenkjer med meg: han vart vel
annleis mot meg, um han hadde Greide
paa meg.

SIDE: 40

Der er Strid um han allstad. Her
i Huse er Mannen mot han og Kona
med han. "Det er ein Luring som
alle heilage", segjer Mannen. Kona
svarar ikkje paa det; men til meg
segjer ho: "han er kje som dei andre."
Og smilande legg ho til: "han hev
Raad for alt; meg lærde han aa tukta
Mannen min." "So? Var Mannen din
so lei?" "Han var eit Troll!" "Kva
Raad fekk du for det daa?" "Eg
skulde setja mi Glede i aa gjera meir
enn min Skyldnad." "Og det hjelpte?"
"Ja paa Resten hjelpte det." Og ho
fortel meg mykje godt um Bror min.

Mangt hev han vore uti, og mangeleis
vert han dømd. Vanlegt Folk
segjer det vanlege: han er galen. Dei
gudelege segjer: han hev Djevelen.
Men Sùme held han for ein Profet.
For han ofra for Guds Skuld alt han
hadde kjært; og no sìt han paa si
Heid og lever av sitt Stræv; og han
gjeng um og gjer vèl mot all den

SIDE: 41

Naud han kann naa; for han tener
Meisteren.

Og Folk av alle Slag søkjer han,
helst i Løynd, og fær Raad og Rettleiding
um laagt og um høgt; og i
Grunnen trur alle at han er noko
framifraa.

Eg maa faa Greide paa han. Men
eg skynar no, at um det skulde henda
at ein møtte noko godt paa Jordi, so
vilde ein ikkje lett kunna skilja det
fraa Galenskap elder meinsløg List.

For det gode er utrulegt.

XVIII.

(Kveldsukk.) Endaa ein Dag.
Ein gagnlaus lang Dag.
Og endaa ei Nott.
Ei kvilelaus lang Nott.
Det sprengjer i Haus.
Det verkjer i Barm.
Det rykkjer, bankar, brenn.

SIDE: 42

Og dette held paa,
utan Slutt.
Betre, verre;
vondt æveleg.
D´er Ormen som ikkje døyr,
Elden som ikkje sloknar.
Aah.
Den som visste kva det skal vera godt for.

Aa du er uppe - nei, nei.
Eg bed ikkje.
Kven skulde eg beda til.
Men alt Folk fær døy.
Gamle og unge.
Stort og smaatt.
Alle sloknar dei
og vert gøymde.
Sterke friske Folk
døyr for eit godt Ord.

Men ein Arming som gjeng her
og korkje kann leva eller døy,
han skal gaa og dingla
til Domedag.
Er der Meining i slikt?

SIDE: 43

Eg orkar ikkje dette.
Eg kann ikkje arbeida um Dagen;
eg kann ikkje kvila um Notti.
Mine Tankar folnar,
som Lauv fell.
Og paa denne Spanestolen som heiter ei Seng
skal eg rekkjast og strekkjast ei lang Nott,
og fraa Spanestolen skal eg i Morgo
inn i den Spikertunna som heiter Dag
og rulla og rivast paa kvasse Oddar.

Og so ingen aa klaga seg fyri
elder klaga paa.
Ingen Styrar.
Ingen som hev Andsvar.
Anarki.
Kvar gjer som det er godt for hans Augo;
kvar lid som det er verst for hans Rygg.

Aa rolegt, rolegt,
du Hjarta der inne!
Eg vil sova;
eg vil lura han av.
Berre eg kunde faa snu meg til,

SIDE: 44

so eg ikkje høyrde Hjarta mitt,
og alle desse urolege Pulsarne
og all denne Susing og Banking
av eit Liv i Uppløysning.

Aah.
Notti er best likevèl.
For daa er her stilt.
Ingen lær og ingen skrik.
Og det gjeng ikkje i Dørerne.
Og dei kjem ikkje med Rekningar.
Og ingen segjer: versgod kom faa Mat.
Naar ein berre ikkje turvte staa upp att!

XIX.

Ro hev nok Bror min sjeldan; og
trygg er han ingen Stad. Igaar kom
ein Bladmann og leitte han upp her
hjaa meg; han vilde spyrja han ut
og setja han i Blade.

Og han tala mykje og langt paa
sitt Maal. Herr Haave laut orsaka;

SIDE: 45

"Luren" interessera seg mykje for den
aandelege Bevægelsen han hadde vakt,
og hadde alt havt fleire Stykkje, baade
med og mot; for vaart Princip var:
fri Diskussion; ja Herr Haave hadde
vel set det?

Bror min svara, at han var ikkje
Herr Haave, men Paal i Kvernhusheidi,
og at han ikkje las Bladi.

"De hev daa kje noko mot Bladi?"
spurde Bladmannen.

"Jau," svara Paal."Tek eg eit
Blad i Hand, er det som eg kom inn
i ei Drykkjestove. Kvar skravlar um
sitt; sùme skjellest og slæst, andre
gjøner og lær, andre fortel Sogur og
Slarv og fører Mistankar og vonde
ord; og Handlarar og Bondefangarar
skryter og snyter. Eg skundar meg
ut fraa alt det Staak og den tette
Luft; eg vert tanketom av det og
urein paa Sjæli."

Blidt forsvara den framande Bladi
og serleg "Luren". "Og som sagt:

SIDE: 46

"Luren" interesserar seg mykje for
Dykk."

"Men eg interesserar meg ikkje
for Luren."

"De interesserar Dykk kanskje meir
for "Posten"?"

"Posten hev eg kasta ut fyrr."

"Men "Luren" arbeider daa i same
Leid som De: for Smaafolki og dei
som lid Urett, og serleg for Arbeidaren.
Det er sant: kva segjer De um Streiken
der inne no?"

"Vil Arbeidaren heller svelta og
streika i Byen enn leva smaatt og
strævsamt paa Lande, so lyt han faa
det som han vil. Var det elles noko?"

Bladmamnnen smilte brydd og reiste seg.

"Det nyttar vel ikkje; det var
nokre Spursmaal um det Livssyn De
forkynner; for vaart Princip er fri
Diskussion; alle Meiningar fram, so Folk
sjølve kann velja. Men som sagt -."

SIDE: 47

"Alle Meiningar ja. Fri Diskussion.
Mot og med. Største Assortement i
Meiningar og Livssyn. Usæle de Bladfolk,
som interesserar Dykk for alt og
rører ihop alt, og gjev oss tri Livssyn
for Dagen og tie Lygner og tjuge
Hende og Uhende, men tek Ettertanken
fraa oss! Gakk heim til din Handel,
Far, og din Vertskap, og skjenk ut
dine Sensationsdrammar; men lat aalvorsame
Ting vera i Fred. Farvel!"

Daa Bladmannen var ute sagde eg:
"du var uhøfleg."

"Aa," jamra han, "denne stygge
Bladlus i Herrens Vingard! all Saft og
Kraft tærer ho upp. Kven kann lesa
lenger; kven kann halda fast paa ein
Aalvors Tanke; kven Hugsar eit sterkt
Ord fraa i Gaar til i Dag! Dei vaskar
oss ut. Alt gjeng i eit, Jugl og Sanning,
Moro og Mord, Kyrkje og Cirkus,
Manndom og Tjuvekunster; alt er godt
som driv Tidi, og alt er gløymt naar

SIDE: 48

Blade er lagt burt. Og Blade gjeng
til sin Stad, og Folke geispar."

Han er ikkje lenger ein av dei som
lèt blaasa i Lur for seg.

XX.

"Hjelpa dei fatige er aa ala upp
Dagdrivarar," segjer eg.

"Nei," svarar han, "ikkje naar eg
hjelper dei med mitt eige Arbeid.

Dagdrivarar avlar Dagdrivarar; og
Fanten èlst i Rikdom som Makk i eit
Aat. So lengi ser dei smaae paa dei
store, til dei tenkjer: me og vil leva
godt med lite Stræv; men den som
arbeider, lærer andre aa arbeida."

"Med Arbeide ditt rekk du knapt
meir enn hjelpa deg sjølv," meiner eg.
Han smiler.

"Du veit kje kor lite ein treng.
Ingen veit det no, etter dei tok til aa
leva for Pengar. Men det er Daarskapen
som kostar, meir enn Maten."

SIDE: 49

Eg talar um Samfunde. Sjølve
Samfunde krev, at kvar tenkjer paa
seg, og paa Alderdom og Etterkjømd.
Han svarar:

"Den Allemanns Krig mot alle som
du kallar Samfund, kjem meg so lite
ved. Eg gjev Keisaren det som hans
er; og gjeld det aa ofra, um so Liv
og Blod, er Jesu Svein Fysstemann;
men det rette Samfund vil byggjast
paa Samstræv og Fred, og ikkje paa
Ufred. Og den som vil bøta Samfunde,
byrjar med seg sjølv."

Og han fortèl meg, at den rette
Maaten aa syta for sin Alderdom paa,
det er just aa hjelpa andre; for kjem
daa den Dagen, at ein sjølv treng, so
lèt ein dei andre faa hjelpa seg; "og
det er den einaste Gleda, ein daa kann
gjera sine Medmenneskje."

Eg maa læ. "Du høyrer kje heime
i denne Tid," segjer eg.

"Nei Gudskjelov," svarar Bror min.

SIDE: 50

XXI.

At Live er Sol-kraft, Sol-eld, skynar
eg um Notti. Naar Soli er burte,
sloknar me.

Og fær me ikkje slokna burt i
Svevn, ser me Helsyner og hev Feber.
Det er Dauden som raar og Mara som
rid. Og Hel-skodde legg seg um halvsløkkte
Augo.

Lange graae Tankar tøygjer seg
fram or Kræerne. Vonde Minne sìt
inne i Skuggen, halvløynde, med grøne
Augo og glor. Og Nattlampa strider
med Myrkre som Vite med Ørska.

- - Synd? Nei. Eg synda ikkje.
Eg levde etter Livslovi. Guds Lov.
Som er, at det eine skal eta det andre.

Eller er det ikkje so? Er ikkje
alle Ting til for at dei skal næra kvarandre
og løysa seg upp i kvarandre;
og er ikkje Live til for at det skal

SIDE: 51

vera denne breide Straum av skiftande
Form og dette blanke Hav av skiftande
Ljos og heile denne endelause Rikdom
av altid det same, som er Æveheimen?

For so segjer Visdom: dette er
Live, at det eine ét det andre og sidan
vert upp-ete sjølv. Kvar gjøder seg
til eit feitt Slagt for sin Overmann.
Eg aat med´ eg kunde, og vart so
sjølv eten; og naar Tidi kjem, lèt eg
meg eta til siste Rest av Makk og
Mugg; for til Slutt er det vaare
Undermenn som ét oss.

Eg fylgde Livslovi; eg bøygjer meg
for Livslovi; so vert eg nedsvelgd i
Livsens store Vomb, og melta og
uppløyst, og so uppsògen paa nytt i
Livsens Blodstraum; kvi skjelv eg daa?

Den Blodstraumen er det evige Liv.

SIDE: 52

XXII.

Eg sagde med meg sjølv: dette
Live hev dei nøydt paa deg; du skylder
ingen noko for det; gjer deg den
Hugnad av det som du kann, og lat
det so fara.

No, daa eg hev gjort meg min
Hugnad av det, kann eg ikkje lata
det fara.

Det er utbrukt og inkje tess. Det
er ei Møde og ei Tyngd, og eg orkar
knapt bera det. Men daa eg ei vond
Nott tok fram mine sterke Dròpar,
dei, eg hadde gøymt som ei Redning
og ein Utveg fraa mi verste Tid, daa
kunde eg ikkje med all mi Magt faa
meg til aa taka dei. Eg var ikkje
rædd Dauden. Eg kunde berre ikkje
sleppa Live. Dette utslitne Live, eg
held paa det som ein Skatt. Eg
klengjer meg til det som Baan til Mor.

SIDE: 53

Mot min eigen Vilje. Kven skynar
sovore.

Dei nøydde Live paa meg; var det
for mi Skuld? Var det ei Gaave eg
fekk? Ei Gaave so gjæv, at endaa
naar ho er burtøydd og inkje meir
tess, er ho gjævare enn Verdi?

Er her noko som er gjævare enn
Verdi? Og det hev eg aatt og øydt
burt? Er det det, som gjer deg so
uroleg, du Hjarta der inne? Ræddast
du for ein Rekneskap? Tenkjer du
paa den late Tenaren, som grov ned
sitt Pund og sùmla burt si Tid; og
daa Dagen kom, hadde han kje vunne
nokon Ting, men vart jamvel fraateken
det, som han hadde fengi?

XXIII.

Vinteren tek til; Jordi døyr. Sval
og rein legg Snøen seg ned yvi alt og
løyner alt, Aaker og Urd, Stuve og

SIDE: 54

Stein, Rusk og Avfall og altslag. Og
alt vert vent; og alt fær Ro.

Ja kom, Vinter, med di svale Ro
og di reine Luft; kom med ditt kvite
Lakan. Kom og breid ned alt Avfall
og alt Rusk. Meg med, du reine
Vinter! -

"Døy er ingenting.

Meg gjer oss for store Tankar um
det som um det meste i Verdi. Me
kjem til aa tenkja med oss sjølve daa
som so tidt: aa, var det kje anna.

Men hev du hard Verk i Kropp
eller Sjæl, so er ei Morfinsprøyte betre
enn ei Trøystepreike. Det er Raad
for alt; og naar det ikkje er Raad
lenger, trengst det inga Raad."

Segjer Dokteren.

Og alt vert gøymt og gløymt under
den kvite Snø.

SIDE: 55

XXIV.

Du Gnag der inne, no kunde du
lata meg vera i Ro.

Kva vil du? Du piner meg. Kven
er du? Er det gamle Skuggar? Truer,
som eg hev mana ut or Minne men
ikkje or Blode? Er det Samvit? Sit
det ei Sjæl der inne og græt yvi eit
spillt Liv? Aa lat vera. Kva nyttar
det? Alt Liv er spillt. Eller hadde
eg lova noko? Hadde eg bunde meg;
er det nokon som hev Krav paa meg?

Lat meg vera. Eg var den eg
var. Kven skulde eg elles ha vore?
Kann ein Morian skifta sitt Skinn eller
ei Flyndre sine Flekkar? Eg var so
laga, og so vart min Lagnad so. Hev
nokon Skuld, maa det vera han som
hev skapt meg; men det er ingen som
hev skapt meg. Eg er flòten fram
av ein uendeleg Livsens Straum. Eg

SIDE: 56

er ein Dròpe; kven bryr seg um
Dròpen?

Men er det ein som hev noko aa
krevja, so lat han melda seg. Lat
han stiga fram og provfesta sine Krav.
Eg tek gjerne min Dom, berre alt
gjeng rett til, og eg fær Greide paa,
kven eg hev med aa gjera.

XXV.

Synd?

Aa ja du arme Far. Som fylgjer
meg all Tid, i Dags Tanke, i Nattedraum.
Ja, eg veit det.

Men eg var for ung. Eg visste
ikkje at eit Hjarta kann lida so. Eg
visste ikkje, at ein Mann kann døy
av Hugsótt. No veit eg det. Er det
mi Skuld at det er for seint?

Og du, Anny. Som reis upp so
bleik og gjekk. Med Taarer som rann.

SIDE: 57

Og det eine stille Ord Farvel. Og
sidan let deg banka ihel av ein cowboy.

Eg veit det, Anny; eg veit det.
Eg hev trega det saart, so mang ein
vond Dag. Men kva hjelper det aa
trega?

Hu, der er dei. Dei vil fram. Dei
trengjer seg hit. Blodøygde, bleike.
Hyss; dei murrar; dei stirer; dei lyfter
Henderne mot Himmelen. I Jesu Namn;
eg kann ikkje hjelpa dykk; burt! Det
var ikkje mi Skuld. Eg gjorde som
eg maatte. Verdi var slik. Meg og
mine maatte og tenkja paa; kva skulde
eg gjera? Hadde eg vore den veikaste,
so hadde De gjort det same med meg.

Daa tagnar dei. Dei veit det.
Dei veit at det er sant. Dei sig inn
i sine Skuggar.

Men dei kjem att. Kor skal eg
gøyma meg og gjera av meg. Hu,
desse Mødrarne, svartklædde, saargrétne,
med blaasvelte Ungar. Og der

SIDE: 58

er han. Han med Blodflekken. Burt!
Det var ikkje mi Skuld! Eg visste
det ikkje! Det var Forretning, Forretning!
og Kvar maa agta seg. Og
den som ikkje er sterk nok, eller klok
nok, han maa svida, kven det so er.
Og den som gjeng under, maa endaa
vera glad; for den som vinn maa lida
lengst og verst; og der er ingen Naade
lenger. For Faderen er burte; men
Helvite brenn som fyrr med blaae
Logar og usløkkjeleg Eld i vaar eigen
Barm.

Hu! Burt!

Fader vaar, du som er i Himlarne -

XXVI.

Lat likso godt dei møta fram, som
synda imot meg! Der er nok av dei,
og eg gløymer dei ikkje.

SIDE: 59

Nei, nei, ikkje du.
Eg vil kje segja noko paa deg.
Det var eg som synda verst,
og laug for deg som var ung,
og braut sund ditt Liv,
endaa du heldt av meg.
Nei; ikkje du.
Endaa det var hardt,
daa du gjekk,
just som eg tok til aa sjaa deg
og skyna deg.
Ja var du her,
du bleike, du sterke!
so leid eg ikkje so,
trur eg.
Nei, vend deg ikkje burt.
Lat meg sjaa dine Augo,
dine store svarte Augo.
Dei er kalde, eg veit det;
men lat meg sjaa dei;
lat meg sjaa djupt inn i dei,
um det ikkje enno inst inne
skulde vera ein Tanke for meg,
ein liten god Tanke.

SIDE: 60

Gakk ikkje ifraa meg!
Du skulde vera her,
og vera god med meg;
og eg skulde læra aa elska deg,
og du skulde sitja her,
og fylgja meg
gjenom dei myrke Djuv
fram til den tronge Porten.

Nei!
Ropa ikkje paa hans Namn!
Gøym deg ikkje i hans Arm!
Aldri skal du der vera trygg;
aldri fær du der Fred;
eg spøkjer for deg;
millom honom og deg
ligg eg som eit vondt Samvit,
som ein Grav-gufs,
som eit kaldt Minne;
aldri skal du faa Ro;
for honom fylgjer eg fraa mi Grav
all Tid,
med pinande Tankar
og Hugsótt og Vanvit,

SIDE: 61

at han aldri skal vera glad,
men rædd,
rædd i sitt Hjarta, rædd i sitt Samvit,
rædd Gud og Mann,
til han vert rædd seg sjølv,
og rædd deg,
og døyr som eg no,
aaleine og i Angest.

Ja gakk, naar du vil!
Eg hatar deg.
Baani mine tok du,
fyrst Hugen, sidan alt;
framande veks dei upp langt burte
og gløymer Far sin.
Vondt skal fylgja dykk
kor De fer;
og han som ligg i Gravi
tilgjev dykk aldri.

XXVII.

Sterke er vonde Tankar; der er
ikkje Raad for dei.

SIDE: 62

Rædsla ringar meg inne. Der er
ingen Veg ut. Eg kjenner det store
Myrkre, at det kjem sigande, sigande,
som Skodda inn av Have, og sveiper
meg inn, og fører meg burt, dit, der
ingen frelsande Arm naar lenger.

Hjelp! Aa, kvi ropar eg paa Hjelp,
naar der er ingen som høyrer.

Kvi er du ikkje,
at eg kunde knefalla for deg,
og ropa av mi Naud,
av mi djupe Naud,
og du vilde svara,
og døma meg,
og lata dine Toreslag
brulta;
og eg fekk gjera Bot,
og forklaara deg alt,
og du vilde skyna det,
og hjelpa meg,
og taka Rædsla fraa meg.

Kvi er du ikkje?
Kor vart du av?

SIDE: 63

Vart du lei oss;
kunde du ikkje bu her meir?
Vart me for ureine for deg,
for smaae;
vart det for laagt under Lofte
i Hjarto vaare,
for trongt, for kvævt;
fekk du ikkje Rom i Sjæler,
som vart til Pengetaskur,
og Reknestykke;
og i Himmelen vart det kje verande
for all den Eim av Blod,
og all den Os av ule Tankar;
og du drog deg burt,
og gav Verdi fraa deg?

Sandeleg,
eg er ikkje den burtkomne Son;
men du er ein burtkomen Fâr;
og ingen vaagar lenger aa venta deg att;
men av alle dine smaae er du saart sakna.

Men du er.
Eg kjenner deg.

SIDE: 64

Du er Lovi,
Livslovi,
den ubrigdelege,
i Gaar, i Dag,
i alle Ævur den same.
Du er ikkje mild,
du er ikkje harm;
du er det nakne Fjell,
kald, høg, bratt;
og du ser ikkje,
og høyrer ikkje;
og ditt Hjarta er Malm;
og der er Is um ditt Hovud.

Difor er eg dømd.
Og der er ikkje Raad.
Der er ingen aa ropa til,
og ingen som kann gjeva meg ei Hand,
naar Stundi kjem,
og Svartedjuve lèt upp sin Svelg
og gaper.

Og Rædsla ringar seg
um mitt sjuke Hjarta

SIDE: 65

som ein kald Orm;
og mine Rop
og min skjelvande Sukk
døyr i Notti.

XXVIII.

Ein Skriftefâr kunde lyfta av meg
mine tunge Minne.

Ein klok, fin Mann, som kjende
Verdi og Live og Hjarta vaart, og
som ein torde tala ut med, kunde
gjera det. Men kor finn eg ein slik.
Protestantarne hev berre Teologar.
Og ein framand forstod meg ikkje.

Men so tenkjer eg: i Grunnen er
alle framande. Det er ikkje paa Jordi
tvo, som talar det same Maal Kvar
legg sitt i Ordi; dei talar med dei
same Ord um kvar sine Ting. Og
eg veit ikkje, kva det som eg segjer
vert til i Heilen aat den som eg segjer

SIDE: 66

det til. Eg vil ikkje hava nokon
Skriftefâr.

Eg vil vera sterk.

Den vise segjer til Baane: du er
stor; og til sitt Kvende: du er ein Engel;
og til sin Ven: treng du Mynt? Og
til Folke: Hurra. Men treng han aa
letta sitt Hjarta med eit sant Ord, so
læser han seg inn attum tri Laas, og
kviskrar Orde med Hand yvi Munn,
at ingen skal høyra det utan den einaste
som han veit forstend det.

Difor talar alle gamle Folk med
seg sjølve. Dei hev i eit langt Liv
lært det.

Ein lærer so lengi ein lever; og
kvar Lærdom er ei ny Sorg. Og kvar
Sorg ei ny Kraft. Men ingen er utlærd,
fyrr han hev lært aa tigja.

XXIX.

Aa du gode, du heilage,
du som kom og vilde hjelpa,

SIDE: 67

og føra dei burtkomne heim,
og lækja dei sjuke,
og gjeva dei trøytte Ro,
aa, at du ikkje lenger er paa Jordi.

Eg vilde so gjerne ha funne deg,
og sagt deg mi Naud,
at eg er sjuk,
og hev synda
og forspillt mitt Liv
og sumla meg sjølv burt,
og er faren villt
og er ein burtkomen Son;
men daa eg søkte heim,
var det ingen som tok imot meg.

Og du vilde sjaa mildt paa meg
og gjeva meg eit godt Ord
og leggja Henderne paa meg
og lækja meg.
Og eg vart sterk
og levde eit nytt Liv
og fann heim att til sist
til Faderen.

SIDE: 68

Men det er for seint.
Du er burt-teken.
Dei hev gjort deg til Gud.
No sit du der uppe og dømer,
som Fâr din.
Og kva kunde det nytta meg daa.
Um eg naadde fram til deg,
du vilde sjaa kvasst paa meg
og segja: høyr min gode Mann,
kor vaagar du deg hit
og er ikkje høgtidsklædd.
Og eg torde visst ikkje svara.

Ein Gud?
Kva skal me med ein Gud?
Fordøma oss
kann me sjølve.
Men ein Menneskjeson,
som kjende oss,
og visste alt,
og hadde det lækjande Ord,
og Hjelp,
der dei andre berre hev Domar

SIDE: 69

og kalde Augo;
ein Menneskjeson - -

Aa, at du ikkje lenger er paa Jordi.

XXX.

Gamlingen nede gjeng tuslar og
skal døy. Og Bror min kjem stundom
og lès for han.

So lyder han gjerne innum meg.
Hev han daa ei Stund, sèt han seg
ned og røder med meg um laust og fast.
Og eg høyrer etter og fylgjer med,
um eg skulde kunna finna noko gale
hjaa han.

Men eg finn ikkje noko.

Vondt er der ikkje i han, so langt
som mi Sókn naar. Og rekna kann
han ikkje. Han er lite sløg. Eg trur
kje paa lange Utrekningar under hans
rare Paafund.

SIDE: 70

Og ikkje noko sjukt finn eg hjaa
han. Det stend ingen Kaldhjelm av
han, og ingen Utòkke. Han hev eit
godt Fylgje med seg; eg vert rolegare
naar han kjem. Og eit godt, jamt
Huglag hev han; der er inkje Ov-ekse
eller Mislynde. Heller noko avdøyvt
og stilt, som etter Sorg og tung Røynsle.
Men han hev røynt mykje. Og
misst mykje.

Men seint vert eg trygg. For det
er mange Merke paa Galenskap, men
ikkje eitt visst Merke paa Vit. So at
knapt finst det ein Mann som ein
ikkje kunde leggja lam berre med aa
segja høgt: han er galen.

Eg sagde til Bror min : "no skal
du segja meg den rette Grunnen til,
at du gav burt din Eigedom."

Han smilte og svara: "Du trur meg
ikkje. Men eg maatte. Verdi hadde
Tâk i meg. Eg fekk Magt. Det
sanka seg Mengd um meg; og Vénerne
mine raadde snart Bygdi. Og eg

SIDE: 71

kjende at eg lika dette. Daa vakna
eg og saag meg ikring. Og eg saag
at det spøkte for meg. Daa reiv eg
meg laus. Men eg var fjamsen og uppskræmd
og fann kje den rette Maaten."

"Vedgjeng du det, Paal?"

"Den vinstre Hand skal kje vita
kva den høgre gjer; men dette vart
der Staak av. Det kom ut yvi alle
Bygder; eg vart til ei Bisn; og det eg
hadde gjort vart rangtydt og gjorde
vondt. Sjølve Gaava mi hev gjort
vondt"

"Segjer du det."

"Pengar gjer altid vondt. Gaava
og Gjevaren maa ikkje skiljast. Kassehjelp
gjer Fatigmann til Herk, det
same korleis ein steller seg. Gaava
mi vart til ei Kasse; og dei som fekk
Hjelp tok Hjelpi som ein Rett og
knurra for dei ikkje fekk meir; men
dei som ikkje fekk, hata og harma
seg. Og ikkje Kjærleike men Ovund
grodde etter Gaava."

SIDE: 72

Han var vorten aalvorsam. Men
so smilte han. "Alltid paa nytt maa
ein læra og læra. Av kvart Mistak
veks det Visdom; og av Synderne
sine maa ein byggja seg Troppestig;
for det er høgt upp."

"Men," sagde eg; "er det kje du
som lærer at me skal vera fullkomne?"

Han smilte. "Viljen vaar maa
vera heil."

Eg tenkte med meg: ein slepp
nok ikkje fraa han med aa kalla han
galen.

XXXI.

Eg spør um det er sant at han
kann lækja Sjukdomar. Nei, segjer han.

Eg held fram.

"Dei fortel, at du fer med aa beda
for sjuke og leggja Henderne paa dei.
Eg vil segja deg beint ut: eg likar
ikkje slikt!"

SIDE: 73

"Det lindrar stundom. Og ein skal
freista alt som kann vera til Hjelp.
For det er Kristendom, at me hjelper
kvarandre."

Eg tagnar. Han tek frami att:

"Mange er Vesaldomarne vaare;
dei flste av dei er Hugsótt. Det er
Sjæli som er sjuk. Og hev ikkje
den si Kraft, vinn alt vondt innpaa
oss. Daa styrkjer Bøni, um der
er Tru; Sjæli samlar seg og fær ny
Kraft til Motstand."

"Hev du ein Gud som høyrer Bøner,
so vis meg han. Just ein slik Gud
treng eg."

Han lo. "Ja Teikn vil me hava."

"Svara meg no. Alt det De bed
um skal De faa, stend det."

"I mitt Namn, stend det. Det
er: naar me bed som han bad. Men
det var hans Bøn: verte din Vilje.

Stundom trur me aa sjaa Undere.
Men beda, det er kje aa gjera Trolldom
i Guds Navn; gjenom Bøni vil

SIDE: 74

me lyfta oss upp til aa vilja Guds
Vilje. Og vinn me dette høgste, so
fær me alt det me vil. Og det er
Livsens Forløysning, at min Vilje vert
eitt med Allviljen.

Men mykje er der i den gamle
Sjælesyrjarvisdom, som der er Meining
i. Bøn, Arbeid, Faste er tri gode
gamle Vaapen. Mange vonde Aander
er drivne ut med dei. Sjukdom og
Synd heng so ihop, at Sælebot vert
Helsebot ofte. Ungdomar spør meg
stundom um Raad mot den ureine
Lyst. Faste, svarar eg; Arbeid, og
naar det ikkje er nok, Faste! Eg hev
set støde Karar veksa etter det.

Ofte trengst det berre eit sterkt
Ord av ein frisk Mann, so gjev Hugsykja
seg, og Kruslingen kvìknar.
Dette røynde eg tidt. For der er
mykje Hugsykje og Hugløyse millom
Folke. Og den gamle Lækjekunsten
er god for dei, som fyrst og fremst
treng Lækjedom paa Viljen."

SIDE: 75

XXXII.

"Sjæli." Han talar so lett um Sjæli.
Veit han ikkje, at eit Menneskje er
ein Samvokster, ei Uppdyngjing av
Cellur, ein Cellestat, og at kvar Celle
hev si Sjæl? Vaar Sjæl er berre Samspele
av desse Cellesjæler.

Men ein kjem vel like langt med
alle vaare Ord. Me kann segja um
Sjæli kva me vil; ho lever sitt same
Liv der inne for det; og Spursmaale
døyr ikkje.

Denne Uro, denne Gløding, dette
som bivrar og brenn og skjelv og
skyt Gneistar og segjer "eg" ende
inn i Dauden, det er Sjæli, kva me
so kallar ho.

Aa du mi arme Sjæl, som veld
meg all denne Verk og Brand. Gjev
eg kunde taka deg inn til meg som
ein sjuk Fugl og kjæla for deg og

SIDE: 76

trøysta deg. For eg kjenner deg
og hev vondt av deg, og veit at du
treng Trøyst, og at du elles inga fær.
Gjev eg kunde leika deg i Logn og
kjæla deg trygg, du arme skræmde
Fugl!

Stakkar, som du skjelv; stakkar,
som du er rusken og avplukka. Du
flaug for mykje. Du kunde ikje sitja
i Ro. Ein gamall Sol-Draum drog
deg; du maatte upp og ut og leita og
sjaa. Heil Hugnad vilde du hava; og
du søkte vidt og fòr høgt og laagt.
Men alltid stengde Skyer og Fjell;
og Haukar og hakkande Klør var
etter deg.

Ikkje skjelv. Ikkje ver rædd. Eg
var vond med deg; eg tenkte for lite
paa deg; no ligg du der broten og arm,
og hev misst Vengfjørerne. Men kvil
deg no. Den Soli du drøymde um
dreg deg vel til seg ein Gong; um ikkje
fyrr, so i dine siste Draumar.

SIDE: 77

XXXIII.

Bror min segjer til meg: "du synest
ikkje vera fornøgd med Live ditt."

Eg svarar: "Mykje hev eg kje
att for det."

"Var det noko du hadde tenkt
aa vinna?

"Eg vilde vinna Rikdom."

"Kva vilde du med Rikdom?"

"Rikdom er Magt."

"Kva vilde du med Magt?"

"Magti raar."

"Kvi vilde du raa?"

"Daa fyrst er ein fri og kann
njota Live."

Han lo. "Njota Live er aa øyda
det upp. Det hev du gjort, Bror
min. Kvi syter du daa? Noko meir
Moro, noko mindre Moro, det vert
det same til Slutt. Facit er Null i
alle Tilfelle."

SIDE: 78

"Ein fær ikkje Ro til aa leva,"
knurrar eg. "Det gjeng upp i Mas.
Livsraadi maa ein vinna, so ein kann
vera trygg; av Live fær ein berre ein
Jafs so i Millomstunder. Og naar
Livsraadi er vunni, so er Livskrafti
øydd."

"Menneskje hev gløymt aa leva,"
segjer han. "Live skulde vera Kunst,
men hev vorte Handel. Dei set sitt
Livs Meining ikkje i Arbeide, men i
det dei kann faa for Arbeide; og
Livskunsten er aa snyta til seg den
største Vinning for det minste Vederlag.
Og Live vert ikkje Skaparglede
og Arbeidsro, men eit endelaust Jag;
for Livsmeining og Sjælefred kann
ein korkje kjøpa eller snyta seg til;
og alt det ein vinn vert for lite. Og
i Staden for Lykke lyt dei nøgja seg
med Moro.

Men Livskjensla hadde du, Bror.
Denne tirande Gneisten, som ligg oss
i Barmen og gløder i Sorg som i

SIDE: 79

Glede og fyller kvar Stund av vaart
Liv med sin stille Fest, den hadde du.
Og den var deg Like for alt, so at
um du hadde det aldri so vondt, so
vilde du endaa leva. For um me
kjenner Live som Liding eller som
Lyst, so vert det ein liten Ting mot
Livskjensla.

Difor skal du vera fornøgd med
det du hev havt og enno hev; for
endaa naar du er sjuk, vil du leva.
Njota Live var ditt Livsmaal, og det
hev du gjort. Og den som nyt Live
skal ikkje samstundes venta noko att
for det. Du er Bonde og veit, at
det vert ikkje Smør av uppdrukken
Rjome."

XXXIV.

"Meisteren hev sine Sveinar i
alle Kyrkjur og Kyrkjelag, men er
ikkje allstad like lett aa finna. Her

SIDE: 80

hjaa oss er det ikkje best. Det er
lettare for Kamelen aa gaa gjenom
Naaleauga enn det er for ein rett
Lutheran aa sleppa gjenom Paulus
fram til Meisteren.

Trui er god, naar ho er ei Trygd
i meg sjølv og eit Ljos som eg treng
og ei Kvild for mine Tankar; og ein
god Filosofi er ein stor Ting. Men
korkje i Teologi eller Filosofi vert
du spurd, naar Domen stend; og ingen
hev lova meg Løn for min Lutherdom;
men eitt er visst: at eg er dømd,
um eg dømer andre.

Meisteren let roleg Farisæar tru
og Sadusæar negta Uppstandelsen; og
han sagde ingen Ting til Romarhovdingen
som trudde paa Jupiter, eller
til Pilatus som trudde paa inkje-noko;
og i det han sagde til Kananæarkvinna
var der ikkje so mykje som eit Spursmaal
um ho trudde paa Molok eller
Astarte. Til alle vaare kloke Meiningar
hev Vaarherre knapt anna enn ein Smil."

SIDE: 81

XXXV.

Eg segjer: "Kann du kje med
Grunnar læra meg Gud og eit anna
Liv?"

Han svarar: "Du veit kva den
skeptiske Filosofi segjer, den gamle
Visdom som alltid vert ny: Tanken
kann skilja sund og løysa upp; berre
Live kann byggja og skapa. Alt vert
med Grunnar rivi som med Grunnar
er bygt. Skal du leva paa noko,
maa du leva deg til det."

"Alt me elles veit, er bygt paa
Grunnar."

"Alt me elles veit, er bygt paa
Røynsle, og endaa berre trur me det.

Du kjenner dei vise? Der er tvo
Kunnskapsvegar, Tanken og Røynsla;
dei er baae gode; ingen av dei fører
fram. Klaart viser dei tenkjande oss,
at Røynsla sviv i Lufti; klaart viser

SIDE: 82

dei røynande oss, at Tanken driv i
Skyerne; alle vedgjeng, at Vissa ikkje
er aa naa. Og den skeptiske Visdom
vert alltid ny: inkje noko er sant; alt
hev Rett so langt som det tener Live."

"Den Vissa eg hev um Gravitationen,
er eg nøgd med."

"Eg og. Men kva Grunnar hev
du for Gravitationen? Me trur paa
det som me røyner oss til."

Me talar meir um Vitskap; og
han segjer:

"Me maa vita alt. Heile denne
Verdi maa me røyna ut, og oss sjølve
med; og me maa vita kva det er me
kallar Live.

Kann henda er me som Baani,
som riv sund Leikurne sine og vil
sjaa kva som inni er; og naar dei
det hev set, er dei leide av Leikurne
sine. Men endaa maa dei riva dei
sund. Og so er det med oss. Det
nyttar korkje Baal eller Bann: Galilæi
maa rekna og mæla.

SIDE: 83

Kor det daa gjeng med Trui?

Den Verdi som er, granskar me
ut. Det som du kallar Tru, det hev
berre med den Verdi aa gjera som me
skal skapa."

XXXVI.

"Daararne spør, kvifor dei er til,
og Dagtjuvarne vil vita Meiningi med
Live. Men ingen fær Svar utan den
som spør rett; og den spør rett som
segjer: korleis skal eg faa Meining
i mitt Liv.

Daa svarar den gamle Visdomen
- for den nye hev her korkje Spursmaal
eller Svar: dette er det Arbeid
som er Live verdt og løner Møda
med aa leva: at du arbeider fram det
nye Menneskje i deg.

I Verdi er du ufri. Verdi er Mannheimen
som Naturrike. Det verdslege
Menneskje er det høgste Dyr. Men

SIDE: 84

liksom Steinheimen til sist ber fram
ein Voksterheim, soleis hev det høgste
Dyr arbeidt seg upp ein Vilje, som
til sist føder ein Aandsheim, eit Fridoms-Rike.

Der er me løyste fraa den blinde
Lov. Der sèt Viljen seg sjølv si Lov
og vert soleis fri; og finn me vaar
sanne Lov, so finn me Live.

Difor segjer Sanningi: den vinn
Live som gjer Guds Vilje. Me byggjer
det gode i oss, naar me gjer det gode
ikring oss. Med daglege Sigervinningar
yvi Naturen i oss arbeider me
fram Aandsmenneskje i oss, det, som
hev sitt Liv i seg sjølv, og dermed
den Voni som ikkje ræddast Dauden."

Segjer Bror min. Eg svarar:

"Ingen tvilar um Meining i sitt
Liv, so lengi han gjer Nytte for seg.
Er det Gagn i meg, er eg til Hjelp,
gjer eg Arbeid som trengst, og gjer
det godt, so veit eg at eg ikkje lever
faafengt.

SIDE: 85

Men fullt tykjest me ikkje ha gjort
Rett for Live vaart, utan me fær
gjort noko som varer. Me byggjer
Kongerike og Pyramidar og Babelstaarn;
me finn nye Land, nye Gogner,
nye Truer og Tankeformer. Me
vil i desse vaare Verk leva til alle
Tider; daa fyrst er me fornøgde med
Live vaart.

Og kann me kje gjera Storverk,
lever me endaa for Framtidi. Daa eg
laag der burte og heldt Bank, tenkte
eg ikkje berre paa meg sjølv; eg
tenkte paa Baani mine og paa Ætti.
Ein Rikdom vilde eg grunna, som
kunde staa. I den vilde eg leva ned
gjenom Tiderne.

Men me veit og ser til Slutt, at
ingen Ting varer. Dei største Gjerningar
døyr. Difor tenkte den gamle
Visdomen ut det um det nye Menneskje.
I oss sjølve skulde me vinna
noko varande fram. Men varer det
nye Menneskje meir enn det gamle?

SIDE: 86

Han her nede, som no gjeng
og tuslar i Barndøme att, kva vilde
det nytta honom, um han hadde
skapt det nye Menneskje i seg? Naar
Høgdi vaar er naadd, morknar me
ned; og det øvste fyrst. Det nye
Menneskje sloknar fyrr det gamle."

Han svara: "Det gamle Menneskje
slokna daa det nye kom til.
Vunnen Livsfred vil som ein rein Harmoni
tona inn i Alderdomen og i
Dauden. Du gjer deg for mange
Suter, Broe min."

Han sat ei Stund og stirde som
burtgløymd. Daa saag han paa meg
og smilte so rart. "Seint," sagde han,
"vil det spyrjast, at ein Jesu Svein
døyr av Alderdom."

"Kvi daa?" spurde eg.

"Fylgja Meisteren er aa ofra Live."

Eg saag paa han; og det var som
Augo mine vart opna, og eg saag
Bror min for fyrste Gong. Tyngre
Ting hev den Mannen aa bera enn

SIDE: 87

eg hev tenkt; og der er noko i Augo
hans, og um Panna, og i dei sterke
faste Drag, som sagde meg, at han
hev ofra Live.

Og han vart noko nytt for meg.
Noko høgtidsamt. Ein Mann fraa ei
større Tid; eit Menneskje som lever
Live paa Aalvor.

XXXVII.

"Ja," segjer Bror min, "sann er
den gamle Tanken at Jordi er Helheimen.

Her brenn Elden som ikkje sloknar;
her gneg Ormen som aldri døyr. Men
Elden heiter Hât; og Namne paa Ormen
er Hugverk.

Sjølve er me Sjælerne som brenn.
Den blaae Logen stend av oss i
vonde Gjerningar og ut or Halsen
paa oss i Eidar og vonde Ord.

SIDE: 88

Og sjølve er me Djevlarne som
piner. Ved ber me kvar til annans
Baal. Og me klyper kvarandre med
gloande Tenger. Og svider kvarandre
med Jarni raude. Og Gneistar fræser
me i Syni paa kvarandre, og sputtar
Eiter.

Men sant er det og, at Jordi er
Guds Rike. Faae finn det; for Vegen
er smal og Porten trong. Og uppyvi
Døri lyser Krossen med Innskrift av
Eld: ver lydig til Dauden. Men dei
som finn det, kjenner det. Og dei
segjer: for den Sæla Skuld, som me
her fann, var Verdi ikkje for mykje
paakosta.

Men mange naar korkje Himmel
eller Hel. For desse er Jordi ein
Huldreheim. Der lever dei paa Mus
og Frosk og vert feite, og sankar
Smaastein og m`yk og trur det er
Gull. Og dei bind seg Kransar av
visna Lauv og skjer seg Stavar av
morken Ved, og klunkar paa Tarmstrengjer

SIDE: 89

og danser og syng: stor er
vaar Magt; me raar Jordi.

Sæle er dess Huldrefolki. Dei er
fornøgde med Haugen sin og det som
der er; og dei ét og drikk og elskar
og spelar seg og lær aat oss som tek
Live tungt og vil inn i Himmelen eller
Helvite."

"Visdom talar du, min Bror Sant
Paal," segjer eg; "men du gløymer
det andre Live."

"Alt som er sagt um det andre
Live er myrk Tale og Bilæte som
me ikkje kann gjera oss nokon Tanke
um. Men Voni hev me, alle som
gjer det gode."

"Men dei som gjer det vonde?"

"Dei døyr den andre Dauden og
skal som Ugras og Avfal bli utkasta
eller uppbrende."

"I den ævelege Eld."

"Elden er æveleg, men knapt Avfalle."

Han tagnar. Um eit Bil segjer han:

SIDE: 90

"Men vil nokon gjera det gode
for eit anna Liv Skuld, han daarar seg.
Tenar me for Løn, so fær me inga
Løn; for Domaren vaar, han som sit
her inne, og som ikkje lèt seg lura
paa Lengdi, han veit, at hadde det kje
vore for Løni, eller Straffi, so hadde
ein slik Tenar heller gjort det vonde.

Berre ei Løn hev me trygg; Livsmeining,
Livsglede, Sjælefred." Han
smiler og ser paa meg: "du tykjer
det er lite?"

"Mange fær du ikkje med deg,"
segjer eg.

"Ingen," svarar han, "utan dei som
arbeider og er mødde, og som illtrivst
i Verdi og hev vondt. Men andre er
det heller ikkje som treng Meisteren."

XXXVIII.

Farvel, Tarald, du gamle Krok.
Framfødd er du no, og heime for ollo.

SIDE: 91

Roleg og rein som eit Baan ligg
han der under Likblæja. Lite nauvar
det no, um han sleit vondt i niti Aar.
Og eg misunner han, at han hev
klara den siste Kneiken.

Soleis skal Menneskje døy. Han
sovna av ein Gong i Nott, og ingen
visste um det. Han hev sjølv ikkje
visst um det.

Eg slepp ikkje so lett. For den
som ikkje hev levt so, fær heller
ikkje døy so. Men det maa koma som
det kann. Eg veit, at eg stend det yvi.

Kven vil daa klaga. Alt jamnar
seg og vert stillt. "En liden Stund
det varer ved, saa haver min Elende
en god Ende," syng dei her. Vonde
var dei med Menneskja, dei som dikta
den tunge Draumen um eit anna Liv;
og hata gjer eg hin Skalden, som
vekte i Verdi denne sjuke Tvil: men
hev den Svevnen Draumar?

Eg hev ikkje havt det godt i
Verdi, og godt fær eg det ikkje. Men

SIDE: 92

var der eit anna Liv, so fekk eg det
verre der. For der varer det æveleg.
Og alltid det same; alltid godt, eller
alltid vondt. Di er det mi Von og Tru,
at um alt anna i Verdi lyg, so er daa
Dauden det han gjev seg ut for.

Sæl helsar eg deg, gamle Felage
som hev stridt ut; og snart kjem eg
etter.

XXXIX.

Eg kjem til aa sakna "Sant Paal",
Bror min.

Trøytt kom han av Arbeid; tòlmodig
sat han hjaa han Tarald og las
og song; Gamlingen skyna kje stort,
men trudde paa dette. Sidan sat Bror
min hjaa meg og svara paa mine
Spursmaal.

Han hev eit godt Lag, det fylgjer
Fred med han; eg var trygg, naar han
sat her. Mangt sagde han og, som

SIDE: 93

eg maatte hugsa og tenkja paa; og
det var der Hjelp i; so sleit eg ikkje
so mykje paa meg sjølv. Og eg
sov betre dei Næterne.

Han er ein Svermar som Meisteren
hans. Fekk denne Kristendomen Magt,
maatte Folk gjeva seg fraa Verdi, og
Lande gjekk under. Det gjer det
likevèl; for det er gamalt og himmelsjukt,
og hev lite Framferd i seg. Men
meir Himmelsjuke vilde skuva Feigdi
fram; og Bror min vart ein av dei
faarlegaste, um han fekk Mengd med seg.

Men det fær han ikkje. Svermarskapen
hans er meinlaus og mild.
Utan for han sjølv; for av seg sjølv
krev han mykje. Han drep seg. Hadde
han levt i ei onnor Tid, so hadde han
vore Profet. Folk hadde gjort han
til Messias eller Buddha; og Prestarne
hadde tynt han og sidan skòre seg
Levebrød av hans Dygder.

Men Sant Paal vil ikkje vera Profet.
Han blandar seg burt millom

SIDE: 94

Farrar og Kvaksalvarar og Folk med
eit utrygt Ord, og gjev sitt Liv so
ingen veit um det. Dette er sann
Kristendom. Men sann Kristendom
er upraktisk Kristendom, som aldri
fær Magt.

Men eg saknar Bror min. Eg
hev teki til aa faa Tru til han. Og
der er Frelse i aa tru paa eit Menneske.

For trur ein paa eit Menneskje, so
trur ein paa noko som er meir enn
Menneskje. Eg tek til aa tru, at her
er noko aa tru paa. Noko godt; noko
sant; noko som ikkje er Reklame.
Det gode fær han meg til aa tru paa.
Ikkje med Ord, men med seg sjølv.
Og Trui paa det gode frelser. "Trur
du paa det gode, so trur du paa
Gud," segjer Sant Paal.

For er her noko som er godt,
noko som gjev seg sjølv og ikkje
søkjer Løn, so er me ovanum Naturen.
Her er eit nytt Rike. Ei høgare Lov.

SIDE: 95

Og daa er ikkje Verdi det tome
gamle Hus lenger, der Ølur og Ormar
slæst, og Rotte og Røyskatt
strugglar for Live.

Bror min maa koma att. Di meir
eg veiknar, di meir treng eg han.

XL.

Han var her med ein Potteblom,
eit lite fint ungt Tre; det hev alt
Knuppar og sprett snart.

"Dette," segjer han, "hev eg tigga
meg til; og du skal ha det til aa sjaa
paa no, daa det tek til aa vaarast.
Men du skal sjaa vèl paa det.

Veit du kva Mystik er? Naar du
ser paa slik ein Blom, og ser at han
veks, so ser du det mystiske.

Ser du? I den vesle Krusi er der
ein Neve svart Jord. Av den Neven
svart Jord lagar denne Voksteren det
du her ser: Rot, Legg, Grein, Kvist;

SIDE: 96

so Blad og Knupp; so Blomar og
Frukti. Men alt ihop og kvar serskild
Ting so forunderleg gjenomtenkt
og gjenomført. Alt ihop og kvar
serskild Ting i Former so fine, at
ingen Kunstnar kunde finna paa slikt,
og med Lìter so utsøkte, at vaare
største Maalarar med all sin Teknik
og alle sine Fargar ikkje kann gjera
det etter. Alt dette fær slik ein
Vokster fram av ein Neve med Mold.
Or den Moldklumpen reint ut strøymer
det fram med Former og Fargar og
utenkt Fagerdom. Det er som Blomen
hadde Røterne sine i Æveheimen,
inne i Guds Skapardraum; slik vell
det og strøymer med Liv og Venleik.

Og dette er ikkje noko som hev
hotta til og hendt ein Gong i Verdi
av eit Horve Høve. Og ikkje berre
denne Voksteren hev slumpa til aa
faa slik ei Løyndoms Kraft. Kvart
Aar hender det, og Millionar Vokstrar
kann Kunsten. Og kvar hev sin Maate;

SIDE: 97

kvar hev sine Lìter og Former, alle
gjenomtenkte med den finaste Kunst,
og alle gjenomførde og fasthaldne so
klaart og so strengt, liksom kvar
Vokster hadde Teikningar aa gaa etter.
Men endaa aldri tvo likt.

Ja, sjaa paa dette; og tenk deg
inn i det Avgrunns Djup av Gaate,
som opnar seg berre i slik ein liten
Blom. Og høyr etter, um denne
Blomen ikkje skulde ha noko aa
segja deg!"

XLI.

"Som Soli stend og Jordi gjeng,
tvert imot det me ser, so er i høge
og høgste Livsringar Sanningi motsett
det som synest.

Eit Barn trur, at det naar Himmelen
fraa næraste Leite. Den gamle veit
at han maa gjenom Gravi fyrst.

SIDE: 98

Vil du vinna Ros og legg deg ut
etter Ros, vert du til Narr; men gjer
du godt Verk og ikkje tenkjer paa
Ros, veit du kje av fyrr Namne ditt
gjeng med Lov gjenom alle Grender.

Den som vil vinna eit Kvende
segjer ikkje til henne: du skal elska
meg; han segjer: eg elskar deg. Og
han legg seg ut um aa visa henne
sin kjærleik.

Slaa Pengar eller stela Pengar
synest den beinaste Vegen til Rikdom,
men er Vegen til aa missa alt.

Kvi Folk er so uglade? Dei gjeng
og ventar si Glede fraa andre. Dei
skulde gleda andre; so vart dei glade.

Me trur paa det som synest, og
løyp Narr. Me vil upp i Himmelen
fraa næraste Leite og vil gaa Snarvegar
til Livsens gode Ting. Men den
som gjev, vinn, og den som tek,
misser.

Tena skal den som vil vera stor;
men i Verdi vil alle vera Herrar og

SIDE: 99

vert Trælar. Og i denne Tidi vilde
alle vera like og frie og vart alle like
ufrie.

Og Live og alle gode Ting vart
sette upp til eit Rov for dei sterkaste;
difor gjekk denne Tidi upp i Blod og
skal gaa ned i Eld. For Live er ikkje
eit Rov for dei sterkaste; det er ei
Løn for dei trugnaste."

XLII.

Han segjer, at dei som ingen Gud
hev skal halda seg til Verdi. Eg spør
kva dei skal gjera som ingen Gud hev,
og som er ferdige med Verdi.

Han lær. "Dei fær samla Frimerke.
Men," legg han til, "ferdig med Verdi
er ingen."

Eg meiner at so gamall kann ein
bli. Han svarar: "er du ferdig med
Verdi, so er du ikkje gamall.

SIDE: 100

For ikkje Ungdomen elskar Verdi;
den elskar sin Draum; og ikkje Manndomen
elskar Verdi; den elskar sin
Strid; Alderdomen elskar Verdi.

Verdi som ho er, utan Umdikting
eller Draum, Gull og Magt, Høgd og
Glans, Mat og Vin, Kvende og godt
Mak, just det verdslege i Verdi elskar
Alderdomen.

Men elskar det med Hât og Hjartans
Brand; for han veit at han er
uppsagd. Og han veit, at um Verdi
enno smiler til han, so gjer ho det
for Løn; og naar han tek henne med
Magt ligg ho kald i hans Arm; og
ho lær aat hans Elskhug. Daa hatar
han henne. Men ho lær aat hans Hat;
og han er bunden i sin Elsk og sin
Aabryskap.

Sæl den som slær upp med Verdi
i god Tid! Drygjer du til ho slær
upp med deg, drygjer du stridt lengi.

Og naar du kjenner, at det vonde
Hate vaknar i deg, det Hate som er

SIDE: 101

umetta Elsk; daa skal du spyrja um
Raad; for daa spøkjer det for deg.

For med dette Hat skal me kje
hata Verdi. Me skal ikkje hata Verdi.

Verdi er god. Um ikkje til aa
byggja paa.

Blom i Eng er venare enn Salomon
med alle hans Diamantar; og
du hev Hugnad av Blomen, naar du
brukar han som ein Blom. Men segjer
du: det er ein Diamant; og du legg
han i Ringskrine ditt, og gøymer paa
han, og trøyster deg til han som til
ein Skatt, so er han visna naar du tek
han fram, og du segjer med deg sjølv:
alt er Faafengd.

Men Verdi er ikkje Faafengd, for
di um du er eit Narr. Og fri av
Verdi er ikkje den, som er ferdig
med ho."

"Men eg er ferdig med Verdi."

"Prøv aa gjera deg fri av ho, so
fær du kjenna kor ferdig du er."

"Kva skal eg gjera meg fir av?"

SIDE: 102

"Hev du kje so mykje som eit Hat?"

Eg tagnar.

XLIII.

"Du talar um Gud som han var
din næraste Granne. Hev du aldri
vore i Tvil? Hev du aldri tenkt?"

"Eg hev undrast og spurt," segjer
han. "Men der er gjerne noko i meg
som svarar."

"Sæl er du. Men eit Spursmaal
vil eg gjeva deg, som det knapt er
Svar paa. Korleis kann du tru paa ein
Gud, som ikkje er rettferdig?"

"Han hev vore rettferdig mot meg.
Hev du noko aa klaga?"

"Sjaa deg ikring. Sjaa paa Folk.
Some er fødde gode. Andre vert
slengde inn i Verdi med so mykje
vond Hug, og veks upp i so mykje
vond Luft, at dei ikkje kann bli gode.
Eg veit sjølv noko um det. Og sjaa

SIDE: 103

paa Verdi og koss det der gjeng.
Dei gode lid vondt; dei vonde vert
feite; Retten maa tegja; Magti raar.
Og det er berre ei Lov: at den sterke
ét den veike. Og endaa trur du paa
ein Styrar, ja ein Fâr!"

"Her er me innpaa dulde Ting."

"Eg bryr meg kje um dine dulde
Ting. Eg er ikkje synsk, og maa
halda meg til det, som eg sjølv ser."

"Det er sant at ein maa vera synsk.
I Verdi raar Naturlovi. Den rettferdige
gjeng under med den urettferdige, og
Soli gjeng upp yvi vonde og gode.

Men Meisteren lærde oss aa byggja
eit nytt Rike. Ovanum Verdi, ovanum
Naturen, ovanum det høgste Dyr,
inni oss sjølve byggjest det Rike der
Rettferd bur. Der fær det vonde sin
Dom og det gode si Løn; og der
finn me Faderen."

Eg tagna og tenkte.

Han stod fram ved Glase og saag
paa Blomen, som sprett so vent. "Seg

SIDE: 104

meg," spurde han, "hev Blomen sagt
deg noko?"

"Verdi hev Sjæl, segjer Blomen
til meg."

"Det er det han segjer til meg
og. Det er eit stort Ord!"

XLIV.

"Ein Sjølvherskar var den gamle
Gud, med strenge Krav, for si Skuld.
For si Skuld kravde han Lydnad og
Ære. Og fekk han ikkje Sin Rett,
vart han harm, og med Blod laut dei
blidka den hemnfuse.

Men Meisteren lærde os ein Gud
som krev Lydnad for vaar Skuld.
Og syrgjer naar me syndar. For
vaar Skuld. Men vender me oss burt
fraa Sjølv-øyding og Synd, vert han
glad og gløymer alt. Og det spørst
ikkje etter Offer og Soningsblod;

SIDE: 105

sjølv slagtar han Gjødkalven; Høgtid
held han for Syndaren som snudde.

Med denne Læra løyste Meistern
Verdi ut or ei lang Blodrædsle. Men
Verdi kunde ikkje vera løyst. Den
glade Helsing at Gud var Faderen,
vart gjort til eit Krav. Trur du kje
at Gud er Faderen, kastar han deg
paa Elden! Og aldri hev det vore
meir Rædsle millom oss og Gud enn
det er no.

Du segjer du finn ikkje Faderen.
Det trur eg vèl. Den gamle Blot-
guden er i deg. Inst inne i din eigen
Hjarte-Angest sit han, sveipt i den
som i ei svart Sky.

Men tok du Mod til deg og sagde
til Skyi: eg fór villt; men no vil
eg gjera ditt Verk; lat meg vera
som ein av dine Arbeidsfolk, - so
fekk du sjaa. Kann henda var det
Faderen!"

"Eg er ikkje høgtidsklædd,"
svara eg.

SIDE: 106

"Ja den nye Hugen maa til," svara
han, "den heile og den reine."

XLV.

Eg spør han um han finn Samanheng
i Skrifterne. Han svarar:

"Ikkje ein Filosofi lærde Meisteren
oss, men ein Livskunst. Han kom
kje med Nytt til dei forvitne, men
med Lækjedom til dei sjuke; og han
stifta ikkje ei Sekt, men vìste oss ein
Veg. Den Vegen er grei, naar ein
vil finna Veg; men vil du finna ei
Lærebygning, maa du laga ho sjølv,
liksom Teologarne.

Lat Munkarne slaast um Gjerningar
og Tru! Me trur Meisteren, og gjer
som han gjorde. Lat Drøymarar tvista
um Himmel og Hel! Me byggjer
Guds Rike av Kjærleik og Fred; og
Helvite sløkkjer me so langt me rekk

SIDE: 107

med fredsame Ord og hjelpande
Hender.

Lat Svermarar og Leigesveinar
preika Serlag og Avstengjing og den
rette Tru! Den rette Tru avlar Hat
og Mord; det rette Liv byggjer Guds
Rike.

Men dei ovundsame, dei som elskar
Verdi og friar og fær nei, lat dei
preika Hat til Verdi! Løyste og lyfte
yvi Verdi og alle hennar Vinningar
og Tap skal me staa, og soleis frigjorde
fraa Verdi elska Verdi, som ei
Gaave og ein Rikdom til aa gjera
vèl med, og eit Yrkje til aa byggja
av, byggja oss Fredheimar og Høgheimar;
og sjølve Live vaart skal me
leggja i den høgste Hand, at me ikkje
lenger skal vera bundne av Rædsle
for Dauden.

Men vaar Kraft hev me i Gud,
som er det innste i oss sjølve, Sjæli
i vaar Sjæl, Domaren, som alltid hev
vaart Helvite kveikt for det ureine i

SIDE: 108

oss, og Faderen, som held Høgtid og
Helg, so snart me vinn oss upp paa
vaare Heime Høgder."

XLVI.

"Alltid masar du med, at du ikkje
kann tru. Kven er som bed deg um
aa tru? Kor lengi skal eg segja deg,
at Meisteren kom kje med ei Lære
som du skal tru, men med ei Lov
som du skal fylgja? Og fylgjer du
den, fær du sjaa um ho er av Gud,
og fær Trui attpaa."

"Skal eg elska Gud, maa eg tru
paa Gud," meiner eg.

"Elska Gud er aa halda hans Lov.
Elskar du Bror din som du ser, so
elskar du og Gud, som du ikkje ser.
Og etter kvart vert du synsk og ser
Gud. Men elska Næsten er aa hjelpa
Næsten. Og min Næste er den som

SIDE: 109

treng mi Hjelp. Gamle Foreldrar,
sjuke Systken; han som ligg for mi
Dør; han som eg finn hjelpelaus paa
min Veg."

Han lo. "Seinast skynar me det
lettaste; sist finn me det nærmaste.
Og fyrr me vil elska vaar Næste, vil
me elska dei me aldri saag. Dei
Kristne elskar Hottentottarne, og dei
som vil vera betre enn dei Kristne
elskar Framtidi; men Lasarus ligg der
han ligg. Det er kje noko Stas med
Lasarus. Og Lasarus hev fortent si
Naud; me kjenner Lasarus. Men just
det som ligg oss næst, og som der
er minst Stas med, gjeld det um."

Eg segjer: "dette er ein Kristendom
for unge og sterke. Men kva
Raad hev du for ein gamall Mann
som skal døy?"

"Umvend deg, og du skal leva."

"Kva godt kann eg gjera?"

"Du kann tilgjeva."

Eg tenkte: kven bryr seg um mi

SIDE: 110

Tilgjeving. Men eg rette ut Handi
og sagde: "deg tilgjev eg, Bror."

Han tok Handi fast og varmt.
"Takk, Bror," sagde han; "du veit
kje kor godt du gjorde imot meg no."
Eg saag, at han vart vaat i Augo.

Og sæle er me baae tvo, at me
hev vorte forlikte.

XLVII.

Eg kann ikkje døma um hans Tru;
men eg kjenner Magti av hans Gjerningar.

Og Von er der i den Tanken, at
ein skal leva rett, og gjenom Liv
finna Ljose. Daa er det ikkje lenger
stengt. Fyrr skulde eg visst dette.

No er det for seint. Der er ikkje
Magt i meg lenger. Med Helsott i
Bringa byrjar ingen eit nytt Liv.

Eg vert veikare. Berre sume
Dagar er eg uppe og berre ei lita

SIDE: 111

Stund. Sist var eg uppe for lengi,
og daana burt der eg sat; etter det
laag eg sengfast i mange Dagar.

Men Verken er linnare. Og Tokterne
kjem sjeldnare. Og Hugen er
meir roleg. Eg er vel for trøytt.
Men stundom tenkjer eg det er Sant
Paal, som driv det vonde burt med
sine sterke Ord, og med Varmen av
sitt gode Hjarta.

Lengi trudde eg det ikkje, men
endaa er det sant: at Menneskje kann
hjelpa Menneskje. Og ofte tenkjer
eg med meg sjølv: han hev Lækje-
kraft, um han ikkje veit av det.

Kanskje dette er ei Vending i
Sjukdomen min? Klarar eg Vaarknipa,
so klarar eg Sumaren; og vert den
god, klarar eg meir. Gjerne tok eg
no nokre Aar til, daa eg hev funne
eit Menneskje som eg trur paa.

SIDE: 112

XLVIII.

Hugverken er ikkje burte. Inst
inne kjasar han sitt gamle Kjav; og
Bringa er tyngd og saar, og eg maa
agta meg, at ikkje Angesten skal
vakna.

Det er det at eg ikkje fær tala
ut. Ofte vilde eg skrifta for Bror
min. Men eg kunde ikkje. Det er
Sùmt eg skjemmest av. Og unemnd
Synd er som ei Mare og ein hard
Brystknute.

Det er ærlegt aa halda Bank. Og
den andre var verre Blodsugar enn
eg. Men Tunga stivnar, naar dei
Minni kjem, og eg kann ikkje faa
sagt det.

Ein kann ikkje skrifta for seg sjølv.
Ein hev kje Mot til aa sjaa seg i
Augo og segja heile Sanningi. Det er
som ein Operation. Ein orkar ikkje

SIDE: 113

aa vera aaleine med seg sjølv, naar
ein skal leggja si Sjæl opi.

Ein annan skynar halvkvedne Visur,
og gissar og ser kva ein meiner og
vil hava fram, av Mæle og Minespel
og Augnelag; og ein tarv ikkje segja
dei siste pinefulle Ordi. Og han hev
eit mildt Auga og eit lempande Ord,
naar han ser at ein vert rædd; og
han segjer Ting som ein sjølv ikkje
kjem paa, og som kann letta og lindra.
Og berre det at han sit roleg og held
ut, og ikkje rømer som for noko stygt,
er der Hjelp i.

Ein Dag naar eg er sterk vil eg
tala med Sant Paal. Han hev fortalt
meg sitt Liv; og englerein er han mot
meg; men so mykje hev han røynt
Verdi, at han kann skyna meg. Og
han dømer ikkje strengt utan um
seg sjølv.

Det vilde letta so godt. Og eg
fekk sova betre um Næterne.

SIDE: 114

XLIX.

Eg fekk fortelja Bror min alt. Og
ei tung Byrd er teki av meg.

Signing yvi eit godt Menneskje!
Ingen veit kva eit godt Menneskje er
utan den som lid Naud. Men han veit
det, og han skal vitna paa Domedag.

Sæl den, som hev det sonande
Ord og den hjelpande Hand! I honom
vandrar den heilage sjølv um paa Jordi
enno og all Tid.

Og Siger og Fred samlar seg um
hans Hovud; og han skal ikkje smaka
Rædsla, men gaa inn i det ukjende
som i ein ljos Draum.

Amen. Alle Guds heilage vitnar
dette, og dei som lid, sannar med: ja,
ja! Signing yvi den som kjem i Herrens
Namn; Helg i Høgheimen yvi den
hjelpsame!

SIDE: 115

Men dømd er den, som fører vondt
yvi eit Menneskje, eller piner det, eller
brenner det i Sjæli med Vanvyrdnad
og vonde Ord, eller ser Fall og Naud
og ikkje rettar ut ei Hand, at han
kunde gjera Uppreisning. Dømd er
han, og ein utestengd; og Rædsla skal
vera yvi han; og naar han kjem paa
den vonde Dagen og bed um Fred,
finn han kalde Augo og ingen som
kjenner han.

Dette er min Dom. Eg ser det
og skynar det og bøygjer meg for
Domen og tek mi Straff; for i Refsing
er Soning naar ein tek ho som Refsing,
og ber ho som Bot, fast og friviljugt.

Men dei som var mine Djevlar
og pinte meg, tilgjev eg; for mot
meg gjorde dei det dei skulde; og
deira Synd er deira Sak. Eg skriv
til dei eg kann naa, og gjer Fred;
for daa eg sagde Sanningi, at eg hatar
dei, svara Bror min: "du skal endaa
tilgjeva dei; for naar du hev gjort vèl

SIDE: 116

mot din Fiende, vil du kje hata han
lenger."

Men dei eg hev synda imot og
ikkje lenger kann naa, paa deira Vegner
tilgjev Bror min meg i Guds Namn,
so sant som eg sjølv tilgjev, og so
sant som eg viljugt ber mi Refsing.

Og den store Tyngdi sig av meg,
og eg andar friare.

Og no kjem Vaaren med Sol og
linn Luft. Og alt Liv vaknar. Eg
fær Mod og vert glad. No, daa eg
hev funne ein god Bror, hev eg meir
aa staa imot med.

Kunde eg faa leva nokra Aar til,
og leva eit nytt Liv, so trur eg enno
eg kunde finna Faderen.

IL.

(Etterskrift).

I den Dagboki, som det meste av dette
er plukka ut or eller tilstellt etter, kjem det

SIDE: 117

til Slutt ei Etterskrift med ei framand Hand;
ho lyder so:

"Ein Vaardag var det so klaart og vent:
Gunnar klædde seg og gjekk ut ; for han
sagde: det skal gjera meg godt for min
Hovdeverk. Og naar eg fær drikka Sol
og Luft, so vert eg snart god att.

Det ser ut til at han hev vilja stavra
seg upp paa Bakken der Varden stend.
Men han kom ikkje so langt. Noko etter
midveges hev han sìgi ned. Og han hev
kje vunne seg upp att. Daa han vart funnen
og innbòren, sansa han seg ikkje. Natti
etter døydde han.

Fred med dit Støv."

Han fekk liggja i den Kraai han hadde
set seg ut. Paa Gravbakken vart dette songi:

Her vil eg kvila fraa Storm og Strid,
kvila fraa Sut og Ankar,
sova i Ro til Herrens Tid,
trygg for dei rædde Tankar.
Ende ho hev, den Vandring lang;
legg meg stillt i Jordi sitt Fang!
God som ei Mor ho gøymer
Baane som svevnsælt drøymer.

Legg meg stillt i den djupe Grav!
Mild ho den mødde fagnar.

SIDE: 118

Alt eg synda i Livsens Kav,
her det stillnar og tagnar.
Heilag legg seg um Gravi ned
Soning sæle og Minne-Fred.
Den som eg verst hev valde,
tilgjev meg fyrst av alle.

Herren høgaste, Heimsens Drott,
Live meg gav aa strida, -
vèl han visste og saag det godt,
alt eg i Synd laut lida.
Lyfter han daa si Aasyn mild,
lyser Fred yvi Kvila still.
Lat so Klokkune klinga!
Fri er eg no um Bringa.

Kvila vil eg i Freden stor
her under Himlen ljose.
Vent paa Gravi um Vaaren gror
Villgras og mjuke Mose;
Sporven gjer sine Sveivar og Sving;
Humla surrar so brun i Kring;
Live, seg stødt vil fræva,
sælt skal den daude svæva.