Balladeoppskrift (TSB: b031, BIN: 1162)

[BIN: 1162]

Draumkvedet

Oppskrift 1857 av Sophus Bugge etter Anne Skålen, Mo, Telemark .

1.	Ja vi du lye eg kvea kann eg kve um dei nyte drengjir eg kve um en Olav Åknesi som sovi heve så lengje. -Månen skine å veginne fedde så vie -
2.	De va no um joleftanen sterkan svevnen fekk ingjen av mine vinir som kunna meg uppvekkje.
3.	Dæ va no um jolef[tanen] dei laugevatni bar då måtte eg på havsensbotnen mæ salte tårir har.
4.	Dæ va no um joleftanen dei bar inn kling å kakur så m[åtte] e[g] p[å] h[avsensbotnen] å sjå mæ fiskjen vakjer.
5.	Dæ va no um joleftanen dei bar inn øl i skål men ingjen av mine vinir kunna høyre på mitt mål.
6.	Eg la meg ne um joleftanen då sov eg så lengji eg vakna kje fyrr um trettandagjen¹ då fuglanne skoke vengjer.
	¹trettanddagjen
7.	Eg l[a] m[eg] n[e] u[m] j[oleftanen] sterke² svevnen fekk eg v[akna] k[je] f[yrr] um t[rettandagjen] då fokkje i kyrkja gjekk.
	²sterken
8.	Presten stende på predikstolen legg ut tekstinne sine Olav han stende fyr kyrkjedynni fortel utav draumanne sine.
9.	Dæ va fyste utreisa mi igjenom ein tynnyrmoge eg sleit sunde mi skarlakskåpa å hui av kvor min fote.
10.	Dæ va are utreisa mi igjenom ein tynnyr(e)ring'e eg sleit s[unde] mi skarlakskåpe å hui av kvor min finge.
11.	Eg hev vori meg upp mæ sky å ne mæ havi svarte dæn som mi' fotspori fydder lær 'kje av bliom hjarta.
12.	Eg h[ev] v[ori] m[eg] u[pp] m[æ] sky å ne mæ havsens bunne d[æn] s[om] m[i'] f[otspori] f[ydder] [lær kje av bliom] munni.
13.	Eg hev v[ori] m[eg] u[pp] m[æ] sky å ne på havi jupe de ville eg ynskje utav Gud at eg kunna fjuke.
14.	Ormen stinge å bikkja bite å stuten stend å stangar dær kjeme ingjen ivi Gjæddarbroi fyr domanne fedde vrånge.
15.	Håge æ' den Gjæddarbroi ho tist punde skyi hange men endå verre dei gaglemyranne som eg måtte gange.
16.	Tunge va dæn Granastigjen å gange men endå verre den Gjæddarbroi ho tist punde skyi hange.
17.	Sæl æ dæn i dessi væri fatike låner hus han tar 'kje ræast i aurom væri å høyre på ulvetut.
18.	Tunge så æ dæn Granastigjen å gange men endå verre den lindarormen som trist meg i hælanne hange.
19.	Sæl æ dæn i dessi væri fatike hev gjevi klæi han tar ikkje ræast i aurom væri fyr³ håge kjellar bræi.
	³av
20.	Sæl æ dæn i d[essi] v[æri fatike hev gjevi] konn [han tar ikkje ræast i aurom] væri bli stanga av stutehonn.
21.	Sæl æ d[æn] i d[essi] v[æri] konnmåli den kan auke d[æn] t[ar] k[je] r[æast] i a[urom] v[æri] på store hundegaule.
22.	Sæl æ d[æn] i d[essi] v[æri] vikti kan hadde ne h[an] t[ar] k[je] r[æast] i a[urom] v[æri] fyr løvetennanne å se.
23.	Ingjen fugle fyke så høgt som gråduva mæ sine ungar ingjen orme stinge så kvast som falske mannetungur.
24.	Sume fere Eikjaråsen some den Skålestrånd men dei som fara jolehylen dei koma væl våte fram.
25.	Dæ va' så tungt um joleftanen at eg sille sova så lengji eg vakna 'kje fyrr um trettan[dagjen] då fuglanne skoke vengjir.
26.	Dæ va meg um joleftanen sterkan svevnen fekk då møtte en manne mæ båne på armen bar som gjekk i jori te knes.
27.	Sutinne å så sorgjinne dei blandar eg alt isama⁴ munnen lær å hjarta' i græte de æ' no 'kje alt så gama⁵.
	⁴dæ blandast alt i de sama
	⁵eg tiss dæ så liti gama
28.	Sutinne å så sorgjinne dei trøer eg unde min fot ti glaere sko eg halle meg⁶ ti mei dæ gjeng meg imot.
	⁶så æ' eg oddu glaeste
29.	Eg gjekk upp den Granastigjen den va' så tung å fara eg måtte upp dei store klippi å neri bergedalar.
30.	Eg såg meg den fugleflokk som ørnekløar krøkte men endå verre den løverkula som adde på meg søkte.
31.	Så såg eg ei liti hind ho ville mæ meg svala så kom dær fram tvo lindarormar som hæna ville kvele.
32.	Så gjekk eg upp på en bergeknapp å tenkte at eg skulle vinne me bære dæn i svevnen sko fara dæ gjenge meg adde av minne.
33.	Eg æ dæn eismadd i verden som sterkan svevnen fanga men alli noken av mine vinir som kunna løyse meg oto båndo.
34.	Sæl æ dæn i dessi væri sine foreldri ærer han tar kje ræast i aurom væri fyr håge kjellar bræi.
35.	S[æl] æ d[æn] i d[essi] v[æri] dæn fatike ei foraktar h[an] t[ar] k[je] r[æast] i a[urom] v[æri] fyr løvenes tann upptraktar.
36.	Eg va som en fugl i bur som gjønni vil vera fri her veit ingjen livandes hot i annensmans hjartai bur.
37.	Eg æ nok den einaste som sterke svevnen fanga som den enlig fugl på kvist i fugleburi fanga.
38.	Så gjekk eg meg på havets strand å mine føtanne kvesste salte tårir av øine rann å ingjen kunna meg vekkje.
39.	Så gjekk eg meg på havets strand grumme løver på meg sette så kjeme lindarormen fram å løvernes tennar knekte.
40.	Eg va' meg hær norafjølls dæ dreiv så mykje snjore fekk eg fat i hindehamen ti lappe mine sko. b
41.	Eg va' meg hær norafjølls dreiv 'en snjoren kvite fekk eg fat i dæn bjønnehamen som aldri hae noken likje.
42.	Så fekk eg fat i dæn hindehamen å sveipte dæn kringum min fot så kom ho fram dæn lisle hind som huggormen jaga ifrå.
43.	Så gjekk eg fram dæn Skålestrånd å hundanne tok ti gjøy men dæn som i svevnen sko' fara d'æ som 'en kunna døy.
44.	Så for eg fram dæn gaglemyr ho va' no så vond å gange så kom fram ein liten smådreng unde mine føtanne helle.
45.	Så kjæm dei fram smådrengjinne å fesla mine føtar men dæn som mi fotspori fydder dæ bli 'kje gløymt fyrr 'en dør.
46.	Så kjæm dei fram smådrengjinne å mine finganne feslar eg sleit sunde mi skarlakskåpa i tynnyrringjen meg refsa.
47.	Eg sleit sunde mi skarlakskåpa igjenom dæn tynnyrmog'e fram kjæm adde smådrengjinne dei helt unde kvor min fot'e.
48.	Så såg eg dæn fugleflokk som ørnefjøirir bar men dæn som mi' fotspori fydder dæn blive så sjellan gla. a
49.	Så gjekk eg meg på viddan hei i store berg å dalar men dæn som mi fotspori fydder dæn må mæ tunga tala.
50.	Så gjekk eg meg på viddan hei eitt skogesnar så tykt dæ møtte meg bå løvir å bjønnir men livi behelt eg trygt.
51.	Så gjekk eg meg i rosenslund mæ fagre gaukanne leik men dæn som mi fotspori fydder han gjer kje anten kve hell kjeimar.
52.	Så sat eg upp i ei lindegrein som fuglanne hae sitt reii eg tenkte eg sille 'kje gjera mein men gaukjen fyrutta meining.
53.	Så sat eg unde ei lindegrein som fuglanne hae si føa men den må inkje gjera mein som fuglanne gjer ti nøgjes.
54.	Så va' eg uppå den bergetopp som skorpejonen⁷ monne fara dæ va dæn største glei mæ fagre gaukanne gala.
	⁷skorpionen
55.	D' æ dæ meste eg beer um at ingjen mi fotspori fydder men d'æ den største⁸ glei eg veit at fagre gaukanne gala. b
56.	Eg hørde på dæn hundegaul i mine langsomme dagar men eg æ' dæn einaste i verden som så hev blivi plaga.
57.	Mine foreldres opdragelse så go dæn monne vera men enten i plage hell store ve som mig i verden erfaret.
58.	Så såg eg dæn fugleflokk i lindegreininne fara Gud give jeg måtte i min faders går fullende mine dage.
59.	Den største sorg i søvnen bær som smerter end mitt hjerte at min fader og moder kjær av søvnen mig ei kan vekke.
60.	Sæl æ' dæn i dessi væri vigt å mål de ei vrakar han tar 'kje ræast i aurom væri i ørnekløanne taka.
61.	Sæl[æ' dæn i dessi væri] fatike den kann gjeva han tar ['kje ræast i aurom væri] dæn hægste i himmerig vera.
62.	Eg såg no dæn løveflokk som ville dæn slangjen uppeta i min søvne jeg tenker om at jeg i min heim monne vera.
63.	Eg gjekk meg i rosenslund som adde dei løver mon vera men tungt æ' dæ i dessi væri mine skjæbnen bera.
64.	Eg va' meg hær norafjølls i så stor ein kull dæn som mi' fotspori fydder han æ meg vist tro å hull.
65.	Eg va' meg hær norafjølls i så stor ein kvie ormevrimlen i føtanne stakk eg måtte på hesten rie.
66.	Eg va' meg hær norafjølls mæ stor sorg å harm dæ va' meg te møia lagt i stor sut å savn.
67.	Eg va' meg hær norafjølls alt på dei bjørgeklippi dær høyrde eg mæ lerken sang dæ va' meg te letti.
68.	Eg va' meg hær upp mæ sky å ne mæ klare grunnar men dæn som mi fotspori fydder han lær 'kje av bliom munne.
69.	Eg la' meg ne um joleftanen mæ dei andre tura men dæn som mi fotspori fydder dæn må 'kje av hjarta sture.
70.	Eg la' meg ne um joleftanen sat i myrke hus vakna 'kje fyrr um trettandagjen mæ stor sorg å sut.
71.	Eg la' meg ne um joleftanen dær va' væl mange meg saknar eg vakna 'kje fyrr um trettandagjen då fokkje dæ va' samla.
72.	Presten stende på predikstolen legg ut tekstinne sine Olav han stende fyr kyrkjedynni han græt utav draumanne sine.
73.	Presten stende på predikstolen på alt fokkji han staggar Olav han stende fyr kyrkjedynni mæ sine draumar uppvaknar.
74.	Dei som fere Eikjaråsen dei fara mæ tut å skrål men dei som fara jolehylen dei fara mæ tunge mål. - Månen skine å vegjinne fedde så vie -

Ekstra opplysninger

Orig. ms. a. NFS S. Bugge k, s. 118-126, str. 1-40. Draumkvedet

Så er eit blad utrive, og eit framhald kjem k, 128-129, str. 49-55. Slutten vantar. Tekst etter orig. ms. så langt det rekk. Lakunen, str. 41-48 og slutten, str. 56-74 er her prenta etter ei fullstendig reinskrift og merkt b. strofenummer er sett til etter reinskrift. Orig. ms. har overskrifta Draugkveen.

b. Reinskrift NFS, S. Bugge III, 1-10. Overskrift Draukveen VII (meddelt af Anne Skaalen i Mo), og eit framhald som er stroke ut: som havde lært den af Hallvor Bjaaen i Bykle, født i Vinje. 45.1 og 2 ny Gjentagelse af V. 46, 47; eller blot L. 4 urigtig?: 45.3 og 4 vistnok ungt Vers; 46 eft. V. 10;46.4 spørsmålsteikn over tynnyrringjen; rispa?; 48 foran V. 30?; 49.2 nyere Fyldekalk; 49.4 må 'kje? ell. mæ tungom?; 50.2 synes nyere; 51.1 og 2 maa vel være nyere: ellers vandrer han her i de Saliges Boliger?; 52.1 saa ??: 52.3 og 4 ?; 54.1 jvfr. V. 29.32; 57.3 over enten i står ingen har, med spørsmålsteikn i margen; 59 fuldnyt; 65 ellers er her ikke Tale om Hest. Jfr. dog "Soten min" (Ldst.); 65.2 over ein står sic; 65.3 Vriml er ikke norsk Ord; derfor vel nyt; 66.3 den gamle Form Møia fra andre Viser; 68 væsentl. V. 12; 72 Jfr. V. 8. - Merknader elles, som nyt, vel ikke gammelt, nyere, senere vers, nyt Vers er skrive i margen ut for str. 22, 32, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 50, 55, 56, 57, 58, 60, 61, 62, 63, 64, 66, 67, 69, 70, 71, 73, 74.

4.3 då for så; 7.2 sterkan for sterke; 19.3 inkje for ikkje; 26.3 [eg] ein mann'e for en manne; 32.3 men bære dæn for me bære dæn. - Fotnotar: 1.3 Olav Åknesi: En Mand i Vinje: (Olav) Aasnesi, saa han sagde han, en Gaard paa Raulandstranden ; 15.3 gaglemyranne: Kvædersken opfattede det som: Myrer, hvor Fugle holde til, der ligesom de andre Udyr plage Olav ; 24.2 Skålestrånd: Saa skal et sted hede paa Raulandstranden.- Variantar etter andre kvedarar. Etter Hallvor Bjaaen, 8.3 Olav sette seg på kyrkjedørstokken; 14.4 dæn domanne gjerest vrånge; 17.1 dessi væren. Etter Ingjebjør Troddedal, 13.1 uppunde- ; 13.3 og 4 + omkvedet: å dæ kann eg fyr sanningji seia/at somti så tost eg fjuke. Lykjylen synge å løva springe/Månen skina å vegjinne fadde vie. I margen til vinstre Ingebj. 's Var. rigtigere. - Marginalnotisar og tilvisningar (skrivne delvis med blekk og delvis med blyant):2.1 jvfr. W. Menzel, die Sonnenwende; 2.2 eg st. sv.?; 3.2 Solarlj. 50; 4.1 Jfr. V. 11.12; 4.4 vaka vise sig i Vandfladen, svømme ovenpaa; 5 efter V. 2; 5.3 "men" at stryge ; 6 die Zwølften.-Hos svenskerne Trettondeda 6 Januar, Epiphanias, Russwurm II, s. 101; Tiden mellem Jul og Epiphanias er hellig; 11 Dette Vers skulde komme før. Saa og 12.13? og 68; 11.3 fylder: gaaer i mine Fodspor - dette det ældste Udtryk; 12.2 opr. Rimord: Grunni; 14 efter V. 15; 16 foran 15; 16.1 (med blyant) der hvor Gramr ell. Garmr er ??; (med blekk) den sti paa hvilken Sigurd paa Grane og Aasgaardreien farer??; 16.2 for den som den sko' mange; 17 efter V.? 18; 18.3 :ormen på Gjallarbroen? (M. Moex's hand); 19.4 opr. hara keldna brædi? eller: Håge kjelle-bræi? (M. Moe's hand); 23 kan vel ikke høre hjemme her?, vel indført her blot paa Grund af den hvasse Orm; 25 - V. 6; 26: De to første Linier høre ikke hid; jvfr. Landst. V. 45; 27 hører ikke hjemme her; 28 hører ikke hjemme her; 29 foran V. 16?; 29.3 neppe norsk Ord; 30.3?; 31 efr. 42; 31.2 svalla?; 31.4 unorsk Ord; 32 jvfr. V. 29; 32.2 :komme frem?; 33 Fyldekalk; 35.41 oprakte (ud-)? udstrakte (op-)?; 38.2 "kvesste" = kvæstede? (M. Moe's hand); 40 hører kanske ikke hjemme her?; dog se de flgd. Vers; 41 Bruger han Bjørnehammen til Klæder og Hiniehammen til sko?; 42.3 ofr. 31; 42.4 Dansk Form; 43 Fyldekalk; 442 henge?:

1 ved v. 35 står: (senere vers)
2 (Eft v. 15)- Plagearud der endrer forentød hans Gang)

a. NFS S. Bugge k, 118-126. Først kjem str. 1-40, så er eit blad utrive og i eit framhald kjem k, 128-129 med str. 49-55. Slutten vantar. Tekst etter orig. ms. så langt det rekk. Lakunen, str. 41-48 og slutten, str. 56-74 er her prenta etter ei fullstendig reinskrift og merkt b. Strofenummer er sett til etter reinskrift.

b. Reinskrift NFS S. Bugge III, 1-10 med overskrift Draukveen VII (meddelt af Anne Skaalen i Mo), og eit framhald som er stroke ut: som havde lært den af Hallvor Bjaaen i Bykle, født i Vinje. Merknader: Ved sida av overskrifta står Meget forkvaklet, men særdeles mærkelig optegnelse; i lina under Versordenen i sidste 6 Linier efter hendes eget Sigende ikke sikker; Ut for str. 1 har Bugge skrive Anne er upaalidelig og ikke sanddru, hun kan vel have lavet noget hist og her paa egen Haand; 1.3 Olav Åknesi: En Mand i Vinje: (Olav) Aasnesi, saa hed, sagde han, en Gaard paa Raulandstranden; 11.3 fylder : gaaer i mine Fodspor - dette det ældste Udtryk; 12.2 opr. Rimord: Grunni; 15.3 gaglemyranne. Kvædersken oppfattede det som: Myrer, hvor Fugle holde til, der den ligesom de andre Udyr plage Olav; 16.2 for som sko' den gange; 24.2 Skålestrånd: Saa skal et Sted hede paa Raulandstranden. Var. etter andre kvedarar:

Etter Hallvor Bjaaen 8.3 Olav sette seg på kyrkjedørstokken; 14.4 dæn domanne gjerest vrånge; 17.1 dessi væren. Etter Ingebjør Troddedal 13.1 uppunde-; 13.3 og 4 + omkvedet: å dæ kann eg fyr sanningji seia/at somti så tost eg fjuke. Lykjylen synge å løva springe/Månen skine å vegjinne fadde vie. I margen står Ingebj. 's Var. rigtigere. Ut for fleire strofer står hører ikke hjemme her, Fyldekalk eller synes nyere. Bugge har også tilrådd ombytte av strofer.