[BIN: 0278]
Beiarblakken
Oppskrift a, 1857 av Sophus Bugge etter Ingjebjør Troddedal, Mo, Telemark .
| 1. | Dær site finnkvindur unde ein stein
-I trøa gullsko -
............................... |
| 2. | Inn kom sjukmor strie
Krigsval sko hånom rie. |
| 3. | Krigsval reiste at smiggje
han læte gullbeisli gydde. |
| 4. | Kjære min blakkjen, du seilar ditt bak
alt mæ eg fær leggje sadelen på. |
| 5. | [Kjære min blakkjen, du] felt i kne
alt mæ eg sleppe 'pi salen ti deg. |
| 6. | Dæn fyste som blei rent
då blei Beiarblakkjen kjend.
Så blei an te menneskje atte, å så fekk sjukmor den straf, som (vilde haandteret) hun havde tiltænkt ham. Han havde skullet havt en jomfru (i jomfru søve mi jomfru), men så ville sjukmor hass, at bror hennas sille ha den. |
| 7. | Dei skapa dæn folen av mennebein
............................ |
| 8. | Dei skapa dæn folen, dei gjeva 'o navn
å Beiarblakkjen heiter han.
(På stalden talte om hvad kost han havde kunnet med før og hvad han fik nu). Droningji ville hava en liggjande unde ei hedde, så ho fekk rie på en, både når rei te kyrkje å av kyrkje.
|
Ekstra opplysninger
Orig.ms. NFS S. Bugge k, 103-104 Under 2.2: Krigsval er skrive: "hendes Broder"; etter 5 står: "det var hendes sjukson som va' omskabt: Han tala på stadden"; prosaen etter 6: over straf står:?? Oppskrifta er utydeleg og stundom vanskeleg å lese orda i parantes over lina: "vilde haandteret" er mest ulesande og derfor usikre; i jomfru søve er vel skrivefeil for: i lofte søve.- Det er tydeleg at Ingjebjør ikkje har hatt handlingsgangen klårt for seg. Det går også fram av reinskrift NFS, S. Bugge 2, 178-179, med overskrift: "Beiarblakkjen. IV. (meddelt af Ingjebjør Trondsdatter Troddedal i Mo, som havde hørt sin Fader kvæde denne Vise, som hun sagde var meget lang". - Skilnaden mellom orig. oppskr. og reinskr. er så stor at det er turvande å gjeva den siste att fullstendig.
1. Dær site tvo finnkvindur undi ein stein
- I trøa gullsko-
dei skapa dæn folen av mannebein.
- I lofte søve mi jomfru-
2. Dei skapa dæn folen, dei gjeva 'n navn
Beiarblakkjen heiter han.
3. Inn kom sjukmor strie
Krigsval sko' hånom rie.
4. Krigsval reiste at smiggje
han læte gullbeisli gydde.
5. Kjære min blakkjen, du seilar ditt bak
alt mæ eg fær leggje sadelen på.
6. Kjære min blakkjen, du felt i kne
alt mæ eg sleppe 'pi salen ti deg.
"Så de almindelige Vers om Blakkens Ridt, Komme til Himmerig og Helvede".
7. Dæn fyste pili som blei rent
då blei Beiarblakkjen kjend.
"Det var Stivsønnen, som Stivmoderen havde omskabt. Han skulde have en Jomfru (derfor: i Lofte søve mi Jomfru), men hans Stivmoder vilde, at hendes Broder, Krigsval, skulde have hende. Hun vilde have Beiarblakken liggende under "ei Hedde", så at hun fik ride på den både når hun red til Kirke og af Kirke. På Stalden taler Beiarblakken om, hvad Kost han havde kunnet med før og hvad han fik nu. -Kongen vidste nok ikke andet end, at hans Søn var død. "Dæn fyste Pili, som blei rent, då blei Beiarblakkjen kjend", så blev han atter Menneske igjen. Stivmoderen fik da sin fortjente Straf".
Bugge høyrde visa av Ingebjør også i 1863 ("hørt 2den Gang 1863" er skrive ved sida av overskrifta). Etter denne andre gongs kveding er (med anna blekk) ført inn ei rekkje endringar, tillegg og opplysningar: 1.1: over tvo er skrive: tre?; 1.2: den; 2.1: gjeva 'o navn; 4.2 lete; 5.1: seiler; 7.1: der blei rent; etter 6 kjem to tilleggsstrofar:
6b. Fjoren den va' alli so brei
at B(eiarblakkjen) ivi steig.
6c. Kongen han stend i høieloftssvalar
no ser eg blakkjen heimatte koma.
I prosaen til slutt, over setninga: "Hun vilde have Beiarblakken liggende under "ei Hedde"", har Bugge skrive: "Ingjebjørg mindedes ikke dette 2den Gang"; over setninga: "På Stalden taler Beiarblakken" står: "Hun kjendte ikke til det 2den Gang"; til slutt opplyser Bugge: "2den Gang mente Ingjebjørg, at Stivmoderen blev dræbt og maaske graven ned under Stallshedda, at Beiarblakkjen sille rie ivi 'a". - Under andre gongs kveding var venteleg Ingjebjørs bror, Targjei Mogjen, til stades, for Bugge har ført inn i reinskr. nokre variantar av han: 3.1: Upp sto sjukmor strie; mellom 3 og 4 ei tilleggsstrofe: Blakkjen han va' fulli så stor/han spenner tekjil av stallehus; 4.1: åt smiggje; 6.1: du fell i kne; 6.2: så eg sleppe uppi salen ti deg; etter 7 er opplyst: "Dette vidste óg Targjei, men ikke om det følgende".